Katholieke Vlaamsche Hogeschooluitbreiding

De Katholieke Vlaamse Hogeschooluitbreiding (KVHU) ontstond in 1898 uit de universitaire afdeling van de Antwerpse katholieke Vlaamsgezinde scholieren- en studentengilde Eigen Taal Eigen Zeden Eigen Taal Eigen Zeden
Eigen Taal Eigen Zeden (1887-1914) was een Antwerpse katholieke scholieren- en studentengilde. Ze ontstond in het elan van de Landdagbeweging en speelde een centrale rol in de vooroorlogs... Lees meer . Deze zogeheten Hogeschoolafdeling werd geleid door Emiel Wildiers Wildiers, Emiel
De Vlaamsgezinde advocaat Emiel Wildiers (1873-1957) was politiek actief voor zowel de daensistische, de katholieke als de Vlaams-nationalistische Frontpartij. Lees meer , die bij zijn initiatief werd geïnspireerd door de uit Groot-Brittannië – via de Gentse vrijzinnige organisatie Hooger Onderwijs voor het Volk Hooger Onderwijs voor het Volk
Hooger Onderwijs voor het Volk was de Nederlandstalige hogeschooluitbreiding van de Gentse universiteit, opgericht in 1892. Lees meer – overgewaaide ideeën van de University Extension. De KVHU stelde zich tot doel een ruimer publiek dan dat van de (universiteits)studenten de gelegenheid te geven om zich (permanent) intellectueel en maatschappelijk te ontwikkelen en te emanciperen. De exclusieve voertaal van de KVHU was het Nederlands, waarmee men – in een tijd toen dat niet gebruikelijk was en het door vele instanties werd bestreden – wilde bewijzen dat wetenschappelijke kennisverspreiding in die taal zonder meer mogelijk was en in Vlaanderen bijgevolg evident. De Leuvense universiteit verleende aan de KVHU morele maar geen materiële steun.

Werking en uitbouw

Van bij het begin bouwde de KVHU een stevig netwerk uit. Jonge academici en studenten verzorgde Nederlandstalige lezingen in Antwerpen en de randgemeenten. De eerste die dat deed was de Antwerpse geneeskundestudent Jaak Gevaerts (1877-1962), die een voordracht hield over het zenuwstelsel. Die causerieën over zowat alle aspecten van het cultureel, het wetenschappelijk en het maatschappelijk leven – al dan niet met een historische inslag – werden uitgegeven in brochurevorm, de Verhandelingen van de KVHU. De honderden, meestal vulgariserende boekjes bieden een staalkaart van het cultuurleven en de wetenschapsbeoefening Wetenschap
Lees meer in Vlaanderen tijdens een goed deel van de 20ste eeuw. Een aantal ervan betroffen de Vlaamse beweging en haar geschiedenis. Een tijdlang werd door de KVHU ook de Jules Persyn Persyn, Jules
Lees meer prijs uitgereikt, die studies bekroonde over uiteenlopende aspecten van de samenleving in de eigen tijd en het verleden.

In 1902 werd begonnen met een aparte KVHU-afdeling en een eigen lezingenprogramma voor vrouwen. Die bestond in een eerste fase tot 1921 en werd heropgericht in 1935. Vanaf 1902 werden – behalve voordrachten – ook bezoeken aan kerken, fabrieken, musea, grote infrastructuurwerken, tentoonstellingen, natuurgebieden en dergelijke georganiseerd.

Met een KVHU-lezing over ‘De inrichting van een Katholieke Ziekenverplegingsdienst’ legde de geneesheer en latere katholieke volksvertegenwoordiger Alfons van de Perre Van de Perre, Alfons
Lees meer de basis voor de Sint-Berlindisschool voor ziekenverpleegsters, die in 1907 van start ging in de Antwerpse Sint-Camilluskliniek.

In 1908 zette de KVHU een studiekring op, de Academie, waarin de leden actuele vraagstukken bespraken. Vanaf datzelfde jaar werden door KVHU-Antwerpen naschoolse handelslessen ingericht, die uitgroeiden tot de Katholieke Vlaamse Volkshogeschool. In 1911 kwam in de Scheldestad op dezelfde manier een katholieke sociale hogeschool tot stand.

Inmiddels was de KVHU in 1905-1906 begonnen met de uitgave van een eigen weekblad, Tijdingen van de Katholieke Vlaamsche Hoogeschooluitbreiding, dat in 1911 tijdelijk opging in het weekblad Ons Volk Ontwaakt Ons Volk
Ons Volk Ontwaakt begon in 1911 als Vlaamsgezind weekblad en evolueerde – vooral na de naamswijziging naar Ons Volk in 1932 – tot een katholiek gezinsmagazine. Lees meer . Later verscheen het maandblad, waarvan de naam inmiddels was gewijzigd tot KVHU-Tijdingen, opnieuw als zelfstandige publicatie. In editorialen en andere bijdragen werden herhaaldelijk Vlaamsgezinde standpunten ingenomen, zowel door bestuurs- en redactieleden als door gastauteurs.

De Tweede Wereldoorlog

Op 15 oktober 1940, een klein half jaar na het begin van de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer , verspreidde het algemeen hoofdbestuur van de KVHU volgende nota: ‘Na bespreking van den bizonderen toestand waarin we ons heden bevinden, heeft het Hoofdbestuur besloten de afdelingsvoorzitters te verzoeken de wetenschappelijke werking verder te zetten. Ondertusschen houdt het Hoofbestuur eraan in verband met concentratiepogingen te melden dat het zonder vooringenomenheid deze pogingen van nabij volgt, doch dat het ogenblik nog niet gunstig geoordeeld wordt om een definitieve beslissing te treffen’. Hoewel er tijdens de daaropvolgende maanden werd onderhandeld om de KVHU te laten functioneren binnen de contouren van de door de Duitse bezetter gelijkgeschakelde cultuurwerking, zette de vereniging haar activiteiten begin 1941 stop. Alleen de zogeheten ‘geestelijke voordrachten’ in de Antwerpse Sint-Carolus-Borromeuskerk bleven tijdens de verdere duur van de oorlog plaatsvinden.

Navolging

Na het grote succes van KVHU-Antwerpen ontstonden in andere steden gelijksoortige activiteiten. In 1908 werd de koepelorganisatie Algemeene Katholieke Vlaamsche Hoogeschooluitbreiding opgericht. In 1913 waren 20 verenigingen aangesloten, en in 1930 was dat aantal gestegen tot 37. Daarvan bleven aan het eind van de 20ste eeuw  - behalve de KVHU-Antwerpen - enkel nog Genk (Sint-Albertusgenootschap) en Melle-Gent (Kultuur en Leven), werkzaam.

Anno 2023 omvat het werkingsprogramma van de KVHU in Antwerpen jaarlijks een lezingenreeks met zes sprekers, die wordt voorafgegaan door een openingsconcert. De KVHU werkt daarvoor samen met het Universitair Centrum Sint-Ignatius Antwerpen (UCSIA).