Stichting Lodewijk De Raet

Ontstaansgeschiedenis

Op 17 en 18 december 1949 ontmoetten de Vlaams-nationalistische, katholieke historicus en rijksarchivaris Maurits van Haegendoren Van Haegendoren, Maurits
Maurits van Haegendoren (1903-1994) was een Vlaamse historicus, rijksarchivaris, politicus en publicist. Hij leidde vanuit een Vlaamsgezinde overtuiging het Vlaams Verbond van Katholieke ... Lees meer en de Vlaamsgezinde, vrijzinnige socialistische socioloog en docent in het hoger onderwijs Max Lamberty Lamberty, Max
Max Lamberty (1893-1975) was een politiek en sociaal filosoof, die theoretisch werk over de grondslagen van de Vlaamse beweging leverde. Lees meer elkaar tijdens het zogeheten Algemeen Vlaams Congres Algemeen Vlaams Congres (1949)
Het Algemeen Vlaams Congres werd georganiseerd in december 1949 op initiatief van de Vereniging van Vlaamse Studenten. Het Congres wilde Vlaamsgezinden met uiteenlopende overtuiging tot s... Lees meer in Brussel. Die bijeenkomst was een initiatief van het Algemeen Vlaams Comité Algemeen Vlaams Comité
Het Algemeen Vlaams Comité was een pluralistisch samenwerkingsverband dat in 1949-1950 het Vlaamsgezinde eisenpakket onder de aandacht bracht. Lees meer , na de Tweede Wereldoorlog het eerste en uitdrukkelijk democratische samenwerkingsverband van Vlaamsgezinde verenigingen en personen over de ideologische grenzen heen. Uit gesprekken tussen beide academici ontstond de vzw Vlaamse Volkshogeschoolcursussen, die in augustus 1950 in Hofstade een eerste volkshogeschoolcursus inrichtte. Tijdens het daaropvolgende jaar werden nog zestien dergelijke cursussen, evenveel studieweekends en drie studiereizen georganiseerd, met in totaal 1.713 deelnemers. Dat resulteerde uiteindelijk in de omvorming van de vzw Vlaamse Volkshogeschoolcursussen tot een meer permanente structuur, de Stichting Lodewijk de Raet, die werd opgericht bij Koninklijk Besluit van 14 oktober 1952.

Het opzet van Van Haegendoren en Lamberty bestond erin een ontmoetingsplaats te creëren voor Vlaamsgezinden die de actuele problemen van de Vlaamse samenleving wilden bestuderen en bijdragen tot de oplossing ervan. Het was van bij het begin de bedoeling om de resultaten van dat studiewerk via diverse kanalen tegelijk te verspreiden onder zoveel mogelijk Vlamingen. Van Haegendoren en Lamberty spiegelden zich aan het in Denemarken en Nederland bestaande volkshogeschoolwerk, dat zij koppelden aan ‘Vlaamse bewustwording en algemeen-culturele vorming voor (jong-)volwassenen in een toekomstgerichte, democratische en pluralistische geest’.

Lamberty bracht het ideeëngoed aan van zijn oom Lodewijk de Raet De Raet, Lodewijk
Lodewijk de Raet (1870-1914) was een econoom en ambtenaar die in belangrijke mate bijdroeg aan de theorievorming over de Vlaamse beweging en deze van een sociaaleconomisch denkraam voorza... Lees meer , een econoom en liberale flamingant, die in de jaren 1890 – samen met onder meer de Gentse Vlaamsgezinde hoogleraar plantkunde Julius Mac Leod Mac Leod, Julius
Julius Mac Leod (1857-1919) was hoogleraar plantkunde aan de Gentse universiteit en een Vlaamsgezinde progressieve liberaal. Hij was een belangrijke pleitbezorger van de vernederlandsing ... Lees meer – in Vlaanderen een pionier was van de University Extension, de naschoolse intellectuele vorming voor volwassenen.

De praktisch ingestelde voormalige verbondscommissaris van het Vlaams Verbond van Katholieke Scouts Vlaams Verbond van Katholieke Scouts
Het Vlaams Verbond van Katholiek Scouts (1910) heet vandaag Scouts en Gidsen Vlaanderen. Het is de Vlaamse versie van de in 1907 door Baden Powell begonnen jeugdbeweging gericht op de zel... Lees meer (VVKS) Van Haegendoren was de eigenlijke initiatiefnemer van de Stichting en de eerste voorzitter. Hij onderhield sinds de jaren 1930 goede contacten met de volkshogeschool Allardsoog in het Friese Bakkeveen, die werd geleid door de Groot-Nederlands georiënteerde sociaalgeograaf Hendrik van der Wielen Van der Wielen, Hendrik
Hendrik van der Wielen (1903-1990) was in zijn Amsterdamse studietijd een van de spilfiguren van het Dietsch Studentenverbond. Vanaf de jaren 1930 ontpopte deze doctor in de sociale geog... Lees meer , daarbij geassisteerd door de Vlaamse jurist Vital Haesaert Haesaert, Vital
Lees meer , die na de Eerste Wereldoorlog naar Nederland was gevlucht om te ontsnappen aan een veroordeling wegens desertie en activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer . Van Haegendoren stond via hen ook op goede voet met Hans de Vries Reilingh De Vries Reilingh, Hans D.
De sociaal geograaf Hans D. de Vries Reilingh (1908-2001) was betrokken bij het Dietsch Studentenverbond (DSV). Na de Tweede Wereldoorlog zette hij zich in voor een samenwerking tussen d... Lees meer , eveneens sociaalgeograaf en vanaf 1949 hoogleraar in dat vak aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). De Vries Reilingh was eerder medewerker geweest van de volkshogeschool in Bakkeveen en had later als directeur twee andere Nederlandse volkshogescholen geleid.

Lamberty, de eerste algemeen voorzitter, stond in voor de ideële insteek en de pluralistische ingesteldheid en aanpak. ‘Strijdend Vlaams’, zoals men dat destijds noemde, wilde de Stichting Lodewijk de Raet uitdrukkelijk niet zijn.

Organisatie

De werking van de Stichting Lodewijk de Raet werd aanvankelijk regionaal gestructureerd in 27 pluralistisch samengestelde comités, met gemiddeld een vijftiental leden-vrijwilligers. Deze comités bleven functioneren tot in de jaren 1990, toen de wijziging van een decreet door de Vlaamse overheid leidde tot de officiële erkenning van de vijf regionale volkshogescholen die de Stichting in 1978 had opgericht. Deze scholen namen de plaats over van de regionale comités. Later werden ook die regionale volkshogescholen afgeschaft en geïntegreerd in een nieuw opgericht netwerk van vormingsinstellingen en werd bovendien de eigen werking van de Stichting Lodewijk de Raet sterk gereduceerd.

In 1968 werd Van Haegendoren, die als rijksarchivaris met pensioen ging en parlementslid werd voor de Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer (VU), als voorzitter opgevolgd door Renaat Roels Roels, Renaat
Renaat Roels (1932) was achtereenvolgens stafmedewerker en voorzitter van de Stichting Lodewijk de Raet. Als hoogleraar aan de Brusselse universiteit en inwoner van Ganshoren zette hij zi... Lees meer , die tijdens zijn voorzitterschap van de Stichting werd benoemd tot hoogleraar andragogiek aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB). In 1998 kwam het voorzitterschap in handen van Karel van Goethem, een socioloog van de KU Leuven die werkzaam was op het rectoraat van de toenmalige Universitaire Instelling Antwerpen (UIA). Sinds 2008 is psycholoog Herman Lauwers Lauwers, Herman
Herman Lauwers (1953) was een politicus die voor de Volksunie (en later voor Spirit) verkozen werd tot Vlaams volksvertegenwoordiger. Daarna vervulde hij nog diverse functies, waaronder h... Lees meer , van 1987 tot 2007 parlementslid voor achtereenvolgens de Volksunie, VU-ID, Spirit en SP.a-Spirit, voorzitter.

Professionalisering

In 1959 werd een eerste stafmedewerker aangeworven, de socioloog en latere voorzitter Renaat Roels, wat de aanzet vormde tot een geleidelijke professionalisering van de Stichting in de loop van de jaren 1960. In 1970 telde men 551 cursusdagen met 4.645 deelnemers. In 1989 waren die aantallen gedaald tot respectievelijk 451 en 3.470.

De Stichting besteedde van bij de start zowel aandacht aan maatschappelijke als aan persoonlijke vorming. Ondanks mentaliteits- en andere veranderingen, wisselende conjuncturen  en wijzigingen in het cultuurbeleid en de regelgeving is dat tot op vandaag zo gebleven.

Van 1970 tot 2000

In 1970, bij een uitgebreide bevraging over de opdracht en de programmatie van de Stichting na de eerste staatshervorming Staatshervorming
Tussen 1970 en vandaag werden zes staatshervormingen doorgevoerd die België omvormden van een unitaire in een federale staat met drie gewesten, het Vlaamse, het Waalse en het Brussels Hoo... Lees meer , werd vastgesteld dat heel wat taken op cultureel en maatschappelijk gebied ondertussen waren overgenomen door andere instanties, wat de aanleiding vormde tot een intern beraad, dat uitmondde in de brochure Vormingsbehoeften en vormingswerk in deze tijd.

Later werd de Stichting gereorganiseerd om te beantwoorden aan de vereisten van het nieuwe decreet op het sociaal-cultureel vormingswerk uit 1978. In elke provincie werd een autonome volkshogeschool van de Stichting Lodewijk de Raet opgericht, die basiscursussen algemene vorming organiseerden en zich ook nadrukkelijk richtten tot ouderen, vrouwen en personen die geen voortgezet onderwijs hadden gevolgd.

Uit het sinds 1965 lopende project ‘Gemeente en Participatie’ van de Stichting werd in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 1982 het tijdschrift De Wekker opgericht en daarna de vzw De Wakkere Burger, die zich tot doel stelde de verdere democratisering van en de betrokkenheid van de burger bij de (lokale) politiek te bevorderen en te activeren. Dit initiatief sloot sterk aan bij het opstarten en begeleiden van plaatselijke culturele raden vanaf het midden van de jaren 1960, waarin de Stichting heel wat tijd en moeite had geïnvesteerd.

In de tweede helft van de jaren 1990 was de Stichting Lodewijk de Raet betrokken bij de voorbereiding van het nieuwe decreet op het volksontwikkelingswerk, dat werd gestemd op 19 april 1995 en dat onder meer een schaalvergroting inhield. De intussen autonoom functionerende regionale volkshogescholen kwamen als gevolg daarvan opnieuw terecht onder de koepel van de Stichting.

De 21ste eeuw

In 1999 leidde een nieuw regulerend kader tot de verplichte integratie van (de volkshogescholen en het merendeel van het personeel van) de Stichting in de dertien nieuw opgerichte vormingsinstellingen van de Vlaamse Gemeenschap Vlaamse Gemeenschap
De Vlaamse Gemeenschap (1980) is een van de drie gemeenschappen in België (naast de Franse en Duitstalige Gemeenschap) die bevoegd is voor de zogenaamde ‘persoonsgebonden aangelegenheden’... Lees meer , destijds Vorming Plus en nu Avansa genaamd. De afgeslankte Stichting Lodewijk de Raet, die zich omschrijft als ‘een pluralistische Stichting van openbaar nut voor volwasseneneducatie’, heeft zich sinds een aantal jaren vertakt in drie clusters: Kwadraet (diverse vormings- en bijscholingsprojecten), Schakel (samenwerking tussen enerzijds al dan niet formele groepen en diverse overheden) en Actief na pensioen.

Van 1973 tot 1993 beschikte de Stichting met De Bron in Kessel-Lo over een eigen locatie voor (meerdaagse) vormingsactiviteiten. De Stichting zelf was lange tijd gevestigd op verschillende adressen in de omgeving van Brussel en is vandaag gevestigd in Gent.

Vlaamse beweging

De Vlaamse beweging kwam vooral aan bod tijdens de eerste twee decennia dat de Stichting Lodewijk de Raet bestond. Er werden tijdens de jaren 1950 en tot het midden van de jaren 1960 rond dat thema in een breed maatschappelijk verband tal van studieweken en cursussen opgezet, zoals over de werkloosheid in en de economische ontwikkeling van Vlaanderen, (culturele) samenwerking met Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer , taal Taal
De ontwikkeling van het Nederlands vormde tot diep in de 20ste eeuw een fundamenteel aandachtspunt in de Vlaamse beweging. De wijze waarop het geschreven en gesproken Nederlands gehanteer... Lees meer en bedrijfsleven Bedrijfsleven
Onder impuls van intellectuelen, ondernemers en gesalarieerde kaders verkreeg de Vlaamse beweging een economische oriëntatie. De uitbouw van een Vlaams bedrijfsleven behelsde een politiek... Lees meer , Vlamingen en het Nederlands in Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer en federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer . Vanaf de late jaren 1960 werd de Vlaamse beweging in de vormingsactiviteiten, nog meer dan vroeger al het geval was, gesitueerd in een ruimere en nu ook internationale context.

Brussel

In Brussel koos de Stichting vanaf de jaren 1970 voor het stimuleren en het begeleiden van de democratische samenlevingsopbouw van de Brusselse Vlamingen en de Nederlandstalige bewoners uit de Vlaamse rand Vlaamse Rand
De Vlaamse Rand omvat de negentien gemeenten grenzend aan Brussel of aan een faciliteitengemeente. De relatie tot Brussel leidt er tot specifieke uitdagingen. Lees meer . Zo werd de oprichting en begeleiding van Vlaamse sociaal- culturele raden in de negentien Brussel gemeenten opgenomen, wat in 1972 leidde tot de oprichting van een overkoepelend en dienstverlenend orgaan, de Agglomeratieraad voor het plaatselijk sociaal-cultureel werk te Brussel. Er werden ook colloquia georganiseerd over de opeenvolgende staatshervormingen, het daardoor gewijzigde statuut van de hoofdstad en de gevolgen daarvan voor Vlaams-Brabant Vlaams-Brabant
De naam van de provincie Brabant herinnert aan het vroegere gelijknamige hertogdom, dat tijdens de Middeleeuwen vorm had gekregen en waarvan het noordelijke deel een belangrijke rol speel... Lees meer . In 1975 stond de Stichting in voor de organisatie van het eerste Congres van Brusselse Vlamingen Congressen van Brusselse Vlamingen
Op deze pluralistische congressen bespraken Brusselse Vlamingen de Brussel problematieken en dachten ze na over mogelijke structurele ingrepen om de situatie voor de Nederlandstalige Brus... Lees meer .