Buna nr. 11 - jaargang 3 - maart 2020 by ADR-Vlaanderen

Buna. VERENIGT MENSEN MET EEN HART VOOR ROEMENIË

MAGAZINE VAN ADR-VLAANDEREN: NR. 11 - JAARGANG 3 - MAART 2020

ACTUALITEIT "DE ROEMEENSE HOUTKAPMAFFIA HEEFT MIJ GERUINEERD"

& VAKANTIETIP DONAU EN OMGEVING

& CULTUUR TIJD VOOR ROEMEENSE FILM(AFFICHES)

WANDELEN IN DE KARPATEN: HET VERHAAL VAN EEN ZELFVERKLAARDE 'ROAMANIAC' © Janneke Klop

P 509 283

IN DIT NUMMER

MET DE STEUN VAN

en verder

3. INFO

"DE ROEMEENSE HOUTKAPMAFFIA HEEFT MIJ GERUINEERD"

• inspratieboek voor ADR-groepen • Ode aan de ADR-vrijwilliger

TIJD VOOR ROEMEENSE FILM(AFFICHES)

10. TERUGBLIK - INFO

• Roemeens weekend bij Dacia Felix • Nieuwe medewerker ADR-Vlaanderen • Te gast bij de cursus Maatschappelijke Oriëntatie Roemeens • Rotary Club Keerbergen steunt opnieuw thuiszorgproject

10. HET VERHAAL VAN DE DAME MET DE PARAPLU 11. ROEMENIËWERKINGEN • • • •

HET VERHAAL VAN EEN ZELFVERKLAARDE 'ROAMANIAC'

DE DONAU EN OMGEVING

BEZOEK ONS - VOLG ONS - STEUN ONS

Vatra Hooikt: een buitenbeetje? Rotselaar bestaat 30 jaar Magura Ilvei en Sint-Niklaas Huroki helpt kinderen

14. ROEMEENSE BELGEN • Maak kennis met Paula

15. "HET BOEK WAS AL GROTENDEELS KLAAR IN MIJN HOOFD" 16. VIATA TRADITIONALA: LIEFDE, VRIENDSCHAP EN VROUWENDAG 25.FLIES@BOEKAREST

• Coronacrisis in Roemenië

www.adrvlaanderen.be

26.RECEPT: MICI

ADR-Vlaanderen

27. SCHOON GEZIEN

www.trooper.be/adrvlaanderen Fonds vrienden van ADR-Vlaanderen

Colofon

Buna is het magazine van ADR-Vlaanderen dat vijfmaal per jaar een inkijk geeft in de activiteiten van de Vlaamse vrijwilligers die projecten ondersteunen in Roemenië. Verder komen er in elk nummer een aantal boeiende actuele thema’s naar voor over Europa, de Roemeense cultuur, de inclusie van Roemenen in Vlaanderen en de relatie tussen België en Roemenië. Redactie: Jean-Paul Van Der Elst, Liesbet Henckens, Liliana Radulescu, Lettice Michiels Grafische vormgeving: Lettice Michiels

Nog geen abonnement? Voor slechts 15 euro vind je 5 keer per jaar Buna in je bus 2

Stort 15 euro op BE90 7785 9751 7732 - BIC: GKCCBEBB met vermelding: Abonnement Buna 2020 + jouw naam en adres. Het volgende nummer kan je verwachten in juni 2020

ACTUALITEIT

"DE ROEMEENSE HOUTKAPMAFFIA HEEFT MIJ GERUINEERD" Boswachter Leontin Malita overleefde een aanslag op zijn leven en werd financieel geplunderd omdat hij niet meewerkte aan de illegale houtkap in zijn bos. 20,6 miljoen m³ hout wordt illegaal gekapt in Roemenië, met dank aan het Oostenrijks bedrijf én de Roemeense overheid. MO* journalist Pieter Stockmans onderzocht hoe de houtmaffia, de bedrijven en de Roemeense overheid te werk gaan. "Ik stond in de weg van hun corruptie’, zegt hij, ‘Ze markeren bijvoorbeeld honderd kubieke meter voor houtkap, maar kappen er driehonderd. Om dat extra hout het bos uit te krijgen, moet de boswachter een oogje dichtknijpen.’ Maar boswachter Leontin Malita werkte niet meer mee met de illegale houtkap. Op 11 juli 2018 overleefde hij een aanslag op zijn leven in zijn bos in de buurt van Timișoara. ‘Ik herinner me er weinig van’, zegt hij. ‘Het incident werd geklasseerd als een arbeidsongeval. Er zou een tak op mij zijn gevallen. Maar uit mijn verwondingen – gebarsten trommelvlies, schedelbreuk, gebroken rechterarm, gebroken ribben, maar nergens schaafwonden – leidde de dokter af dat ik herhaaldelijk geslagen werd met een hard metalen voorwerp. Het staat zwart op wit in het medisch dossier.’ Malita gaat ervan uit dat zijn oversten van het Roemeense overheidsbedrijf Romsilva achter de aanval zitten. Toen hij na zijn verblijf in het ziekenhuis opnieuw in het bos ging kijken, stelde Malita vast dat er veel bomen gekapt waren. ‘Over heel het land zijn er voortdurend incidenten waar niemand ooit iets over hoort. Maar ik wil niet meer zwijgen.’

Boswachter Leontin Malita werd aangevallen met een metalen voorwerp. Hij wilde niet meewerken aan de illegale houtkap. (© Xander Stockmans)

‘De boswachter is slechts een pionnetje in het schema. Je kan ervan uitgaan dat drie vierde van de boswachters erin mee stapt. Ze geven niks om het beroep of het bos. Wel om de nieuwe huizen en auto’s die ze met het smeergeld kunnen kopen.” Iedereen weet ervan, maar niemand spreekt erover, want dan ben je in gevaar. Als je je verzet tegen een baas van een klein bosdistrict, verzet je je tegen de hele houtmaffia.’ Steeds meer boswachters worden klokkenluiders en weigeren mee te werken aan de illegale houtkap in hun bossen. Sommigen betalen daarvoor een hoge prijs. Op 16 oktober werd boswachter Liviu Pop doodgeschoten terwijl hij een illegale houtkap in een privaat bos in Maramureș probeerde te voorkomen. Een maand eerder werd Răducu Gorcioaia vermoord in een naburige provincie. De directeur van Romsilva liet op zijn Facebookpagina weten dat hij in 2019 zestien gevallen van agressie tegen boswachters registreerde. Sinds 2014 werden zes Roemeense boswachters vermoord en 184 aangevallen. Leontin Malita kwam er met de schrik en een geplunderde bankrekening van af. Romsilva beschuldigt hem ervan zelf illegale houtkap mogelijk te hebben gemaakt en ontsloeg hem. ‘Ik moet een schadevergoeding van 200.000 lei (omgerekend meer dan 40.000 euro, red.) betalen. Ze hebben mijn gezin financieel geruïneerd.’

Honger naar hout De afgelopen tien jaar verdween elk jaar 38,6 miljoen kubieke meter hout uit de Roemeense bossen. 20,6 miljoen daarvan is niet gedekt door een officiële vergunning voor houtkap. Met andere woorden: elk jaar, gedurende de afgelopen tien jaar, werd een bos twee keer zo groot als Antwerpen illegaal gekapt. De Roemeense regering houdt deze explosieve informatie van de Nationale Bosinventaris, een overheidsorgaan, al zeker sinds 2014 achter. Maar de onderzoeksjournalisten van RISE Project konden de documenten bemachtigen en publiceren. Het officiële Roemeense Directoraat voor Onderzoek van Georganiseerde Misdaad en Terrorisme (DIICOT) onderzoekt de zaak. Dit hout is bijna een miljard euro waard. Een deel daarvan is zichtbaar in de winsten van Roemeense houtkapbedrijven en van voornamelijk Oostenrijkse houtverwerkingsbedrijven. De grootste is Holzindustrie Schweighofer.

ACTUALITEIT Ook in deze fase in de keten is een interessant schema opgezet. Eerst hielp de Roemeense overheid Holzindustrie Schweighofer om in Roemenië een houtverwerkingsbedrijf op te zetten. Vervolgens werd overheidsbedrijf Romsilva zelf de grootste leverancier van hout aan Holzindustrie Schweighofer. En niet onbelangrijk: Romsilva beheert zowel de staatsbossen voor houtkap als de nationale parken. In 2002 sloot het Oostenrijkse bedrijf een tienjarig contract af met de Roemeense staat. Het contract garandeerde dat Romsilva de helft van alle gekapte sparren en dennen uit staatsbossen, ook uit nationale parken, aan hen zou verkopen. De site heeft inmiddels een gigantische productiecapaciteit: het bedrijf kan meer hout verwerken dan Roemeense houtkapbedrijven ooit kunnen aanleveren. Dat creëerde een onstilbare honger naar hout. Het moedigde de Roemeense houtkapbedrijven aan om zoveel mogelijk hout te kappen als wettelijk mogelijk is, én om allerlei creatieve technieken te gebruiken om meer te kappen dan toegelaten.

Illegale handel en intimidatie Na Romsilva is Frasinul de grootste leverancier van Holzindustrie Schweighofer, een van de meest beruchte houtkapbedrijven. De illegale activiteiten van bedrijfsleider Traian Larionesi genieten de bescherming van de Roemeense politie, zoals gedocumenteerd in een onderzoek van het Nationale Anticorruptiedepartement. Ook een voormalig adviseur van de vorige minister van Milieu, Bos en Wateren nam het voor Larionesi op. Tot vandaag aanvaardt Holzindustrie Schweighofer hout van Frasinul. Het Roemeense Directoraat voor Onderzoek van Georganiseerde Misdaad en Terrorisme (DIICOT) begon in 2015, na een rapport van het Environmental Investigation Agency, dan ook een onderzoek naar het Oostenrijkse bedrijf wegens ‘banden met de georganiseerde misdaad, illegale houtkap, belastingontduiking en oneerlijke concurrentie.’

Drie jaar later, op 30 mei 2018, vielen de agenten van DIICOT binnen in verschillende fabrieken en kantoren van Holzindustrie Schweighofer. Ze vonden bewijzen dat 27 leveranciers in slechts één provincie, Maramureș, tussen januari 2014 en april 2015 165.000 kubieke meter illegaal gekapt hout hadden geleverd aan de fabriek van Holzindustrie Schweighofer in Sebeș.

Gps-systeem om herkomst te controleren Een jaar eerder had Schweighofer zijn bekende FSC-certificaat van duurzaam geproduceerd hout verloren. Een deskundigenpanel van FSC schreef in zijn onderzoeksrapport dat het ‘helder en overtuigend bewijs’ had gevonden dat Holzindustrie Schweighofer illegaal hout kocht, en dat ze ‘systematisch, direct en indirect, betrokken waren bij de handel in illegaal hout.' De voorwaarde om het certificaat terug te krijgen: verzeker totale traceerbaarheid van het aangekochte hout. De druk op Holzinindustrie Schweighofer begon te groeien vanuit de milieubeweging, FSC en de Roemeense anticorruptieinstituten. Ook het bewustzijn bij de Roemeense bevolking steeg. Daarom kwam Holzindustrie Schweighofer in 2017 op de proppen met gps-volgsysteem TimFlow.

Protesten In het najaar van 2019 ontstonden verschillende grote protesten naar aanleiding van de bekendmaking van de illegale praktijken en de moord op twee boswachters. In 15 grote steden in Roemenië kwamen in totaal bijna 10.000 mensen op straat (waarvan de helft in Boekarest). Ook de Roemeense diaspora in Londen, Brussel, Zürich en Madrid liet van zich horen. De protesten werden georganiseerd door de Roemeense milieuorganisatie Agent Green samen met de Roemeense Greenpeace. De demonstranten eisen een onmiddellijke stop van de illegale houtkap én de modernisering en invoering van strikte controle-instrumenten die de oorsprong van gekapt hout kunnen traceren. Daarnaast eisen ze de bescherming van de oerbossen, want het zijn de longen van Europa, de laatste toevluchtsoorden van wild in Europa.

In Nationaal park Domogled rijdt een vrachtwagen van Romsilva naar beneden met een lading van 15 kubieke meter beuken uit een bos waar de bomen gemiddeld 190 jaar oud zijn.. (© Xander Stockmans)

Lees het hele artikel 'duizenden Roemenen betogen tegen illegale houtkap en verdwijning van oerbossen' op de website van MO*.

ACTUALITEIT ‘Leveranciers moeten in hun vrachtwagens een gps installeren die hun route van de opslagplaats tot aan onze fabriek registreert. Zo kennen we altijd de exacte laadplaats.' zegt fabrieksmanager Ionuț Batîr. David Gehl van het Environmental Investigation Agency, een internationale ngo die het Oostenrijkse bedrijf al jarenlang onderzoekt, denkt niet dat dit voldoende zal zijn om het FSC-certificaat terug te krijgen. Er zijn immers twee problemen. Het eerste probleem: de gps traceert de oorsprong van het hout enkel tot laadplaatsen. In de helft van de gevallen is dat een opslagplaats, niet het bos zelf. Honderden opslagplaatsen verzamelen hout dat in bossen in de buurt gekapt werd. Daar kan dus nog steeds illegaal gekapt hout of hout afkomstig uit nationale parken bij liggen. Ionuț Batîr reageert: ‘We lichten onze leveranciers regelmatig door met audits op het terrein. Ze moeten het document van oorsprong tonen en dat leggen we naast onze database met nationale parken in TimFlow. We vertrouwen erop dat onze controles garanderen dat we enkel legaal en duurzaam gekapt hout aanvaarden.’ David Gehl signaleert meteen het tweede probleem: ‘‘We onderzochten een zaak waarin een van die opslagplaatsen zo een document gaf aan Holzindustrie Schweighofer, maar deze informatie kwam niet overeen met de onze. De opslagplaats in kwestie gaven Schweighofer een onvolledige lijst met alleen de “goede” plaatsen. Zo konden ze er hout uit nationale parken tussen mengen.’ Oprichter Gerald Schweighofer uit het Oostenrijkse Salzburg erkende in verschillende interviews dat dat kan gebeuren, maar zegt dat ze niets méér kunnen doen. ‘We zijn het enige bedrijf dat zo grondig tewerk gaat’, zegt manager Ionuț Batîr.

Ionuț Batîr is fabrieksmanager van Holzindustrie Schweighofer. Hij geeft toelichting bij hun GPS-volgsysteem TimFlow. (© Xander Stockmans)

‘We gaan verder dan wat de Roemeense wetgeving vraagt, met een maximale transparantie. We proberen in de toekomst te evolueren naar een systeem waarbij we enkel hout aanvaarden dat recht uit het bos komt, niet van opslagplaatsen. Dat zou ideaal zijn.’ Het verdict van de Environmental Investigation Agency blijft hard. ‘Je zou kunnen zeggen dat Schweighofer zelf slachtoffer is en bedrogen wordt door hun leveranciers. Dat gaat echter te ver, ze zijn zelfs medeplichtig. Ze blijven met hun gigantische productiecapaciteit actief, goed wetende wat er in de keten vóór hen allemaal gebeurt’, zegt David Gehl. ‘Zolang ze hun productiecapaciteit niet terugschroeven, blijven ze de grootste drijvende kracht van illegale houtkap in Roemenië,’ vervolgt hij, ‘zelfs met de grootst mogelijk transparantie. Breng ons je hout, dat blijft hun boodschap.’

Zolang ze hun productiecapaciteit niet terugschroeven, blijven ze de grootste drijvende kracht van illegale houtkap Volgens schattingen van RISE Project ging tussen 2004 en 2020 meer dan 100.000 hectare bos naar de fabrieken van Schweighofer. Als het aan dit tempo doorgaat, zal 22 procent van alle Roemeense bossen binnen dertig jaar verdwenen zijn. Ionuț Batîr noemt het ‘een uitdaging’ om verschillende bronnen van hout uit te sluiten, terwijl de productiecapaciteit veel meer aankan. Het bedrijf ziet als oplossing om de helft van hun hout te halen uit buurlanden zoals Slovakije. Daar is echter geen volgsysteem ondanks dat er daar ook grote problemen zijn.

Houtopslagplaats van het Roemeense houtkapbedrijf Frasinul in Natuurpark Maramureşgebergte. (© Pieter Stockman)

ACTUALITEIT Biomassa, houtpellets en vloeren Holzindustrie Schweighofer verwerkt het hout tot producten die ze verder verkopen aan bedrijven die biobrandstoffen en hout voor bouwmaterialen maken. Meer dan 60 procent van hun uitvoer gaat via de haven van Constanța naar de grootste Japanse invoerders van constructiematerialen voor houten huizen, en naar landen als Saoedi-Arabië, Koeweit, Israël en Turkije. De rest van het Roemeense hout voert Holzindustrie Schweighofer uit in de vorm van pellets voor biobrandstoffen, naar 21 lidstaten van de Europese Unie, waaronder België. Vooral winkels in Oostenrijk, Slovenië, Bulgarije, Tsjechië en Italië behoren tot hun grootste klanten. Ook Duitsland staat in de top 10. De Europese Commissie verwacht dat biomassa een belangrijke bijdrage zal leveren aan de doelstellingen voor hernieuwbare energie. Het grootste deel van de biomassa die wordt gebruikt voor verwarming en elektriciteit is op basis van hout, en driekwart daarvan is rechtstreeks afkomstig uit het bos. Subsidies voor bio-energie zorgen voor een gestage toename van de vraag naar hout in de EU. De EU is de grootste producent van houtpellets ter wereld, met vijftig procent van de wereldproductie. Deze toenemende vraag gaat rechtstreeks gepaard met ontbossing in Europa en de illegale houtkap in de Roemeense bossen.

De Houtverordening van de EU vereist dat de oorsprong van alle houtproducten op de Europese markt en de handel daarin legaal zijn. Toch liet het Europees Parlement in 2018 toe dat bio-energie uit niet-duurzame houtkap kan doorgaan als groene stroom, tegen waarschuwingen van vooraanstaande klimaatwetenschappers in. Hele boomstammen kunnen verwerkt worden tot houtpellets. Het probleem is dat alle koolstof die in deze stammen zit opgeslagen, vrijkomt in de atmosfeer. In onze poging om los te komen van fossiele brandstoffen om minder CO2 uit te stoten, stoten we dus opnieuw veel CO2 uit. Ook de Zweedse meubelgigant IKEA profiteert mee. IKEA gebruikt elk jaar één procent van de wereldwijde houtvoorraad om honderd miljoen meubelstukken te produceren. En in Europa komt veel van dat hout uit Roemeense bossen. ‘Eeuwenoude beukenstammen, ook uit beschermde Natura 2000-gebieden worden verwerkt tot houtvezelplaten voor IKEA’, zegt David Gehl. ‘Op verschillende plaatsen zagen we schadelijke praktijken van houtkapbedrijven, zoals boomstammen die kilometers lang door bergrivieren met unieke ecosystemen gesleept worden.’ Dit artikel verscheen op de website van MO*. Lees in het MO*-dossier 'Houtkap in Europese oerbossen' ook het artikel 'Europa's laatste oerbossen veranderen in houtfabrieken'.

Bomen planten Organisaties zoals "Plantăm fapte bune în România" (We werken aan goede daden in Roemenië) ondernemen zelf actie. Sinds 2011 plantten ze al 1 miljoen jonge bomen in 30 Roemeense provincies. Zulke acties worden vaak georganiseerd in samenwerking met bedrijven. Ook Liesbet, onze Buna-schrijfster vanuit Roemenië, deed mee 'Ik vind het een mooie actie en het zet mensen rond het thema in beweging, maar ik stel me vragen bij de beweegredenen van de bedrijven. Doen ze het echt omdat ze om de natuur geven of om hun imago op te poetsen? Bovendien zullen deze acties alleen het probleem niet oplossen.' Kaalgekapte bergflank in Natuurpark Maramureşgebergte © Agent Green

Word proMO*! MO* zorgt voor écht nieuws over echte mensen in heel de wereld. Wil je ook het unieke journalistieke project van MO* mogelijk maken? Word dan proMO*. Als proMO* word je lid van de lezerscommunity, mag je gratis naar alle MO*events en kan je in dialoog gaan met de journalisten van MO*. Je bent proMO* voor € 4/maand of € 50/jaar. Registreer je vandaag nog via https://www.mo.be/promo. 6

INFO W

NIEU

INSPIRATIEBOEK VOOR LOKALE ADR-GROEPEN Het inspiratieboek is hét praktische handboek voor lokale ADR-groepen. Voor inspiratie, informatie en tips rond alles waarmee jouw ADRgroep te maken krijgt. Bovendien kun je via het boek in contact komen met thematische experten of ervaren ADR-groepen. Je vindt er ook meer informatie over de projecten van ADR-Vlaanderen en hoe ADR-Vlaanderen jouw werking kan ondersteunen. Het handboek bestaat uit losse fiches waarin bijvoorbeeld praktisch wordt uitgelegd hoe je een verbroederingsavond organiseert of de vrijwillige brandweer in jouw partnerdorp ondersteunt. Het boek is ook nooit af, er komen regelmatig fiches bij. Ook jouw inbreng is hierbij van harte welkom! Heb je onlangs een succesvolle activiteit georganiseerd of andere nuttige tips die je graag wil delen? Mail naar info@adrvlaanderen. be en wie weet krijg je een ereplek in het gloednieuw inspiratieboek. De inhoud van het inspiratieboek zal aan bod komen op regiovergaderingen, de algemene vergadering en de jaarlijkse contactdag. Elke groep krijgt er een kaft met de eerste fiches. Verder kan je het binnenkort ook digitaal terugvinden op de vernieuwde website van ADRVlaanderen.

Inspiratieboek HET PRAKTISCH

ODE AAN DE ADRVRIJWILLIGERS Van 28 februri tot 8 maart was het de week van de vrijwilliger. Daarom zetten we graag onze vrijwilligers even in de kijker. Want vrijwilligerswerk is onbetaalbaar. Sommigen doen dat elke dag opnieuw, anderen maken zich met momenten vrij. De één geeft veel tijd, de ander wat minder. Maar één ding hebben ze gemeen: duizenden vrijwilligers zetten zich onbezoldigd en uit vrije wil in voor een goed doel, in hun buurt, bij acties en evenementen. Ze zetten hun talenten in en doen dat meestal met veel plezier en voldoening. Om al onze vrijwilligers te bedanken die, vaak achter de schermen, hun steentje bijdragen tot een solidaire samenleving is er dus dé week. Vrijwilligers die al jaren naar Roemenië trekken om er vriendschappen te sluiten en samen te werken aan een betere levenskwaliteit in de Roemeense dorpen. Vrijwilligers die activiteiten organiseren om mensen samen te brengen, te mobiliseren, en zoveel meer. Alle ADR-vrijwilligers hebben een hart van goud! De vereniging wil laten zien dat we die inzet niet vanzelfsprekend vinden. Zonder vrijwilligers zou ADR-Vlaanderen niet bestaan en daarom voor al die mensen die zich vrijwillig inzetten voor anderen: een welgemeend DANKJULLIEWEL!!

HANDBOEK VOOR ADR-GROEPEN 7

TERUGBLIK - INFO

ROEMEENS WEEKEND BIJ DACIA FELIX Het Gallo-Romeins Museum in Tongeren organiseerde in het weekend van 1 maart in samenwerking met Vatra Limburg een "Roemeens weekend". Meer dan 1.300 bezoekers kwamen naar het museum om de tentoonstelling Dacia Felix te bezoeken en om kennis te maken met een deel van de Roemeense cultuur.

Bij de ingang werden de bezoekers begroet met een "martisor" en de specifieke wensen van de dag van 1 maart (lees meer over de traditie van Martisor op p.16).

Er waren tijdens het weekend activiteiten voor groot en klein. Tijdens de workshops 'maskers maken' leerden de kinderen over de Roemeense gewoontes en maakten ze traditionele maskers. Volwassenen bezoekers konden dan weer genieten van een concert van Raluca Patuleanu (panfluit) en de groep Roma Luca. Gevolgd door dans en zang van "Vatra Strabuna". Ze voerden dansen uit, afkomstig uit het hele land, gekleed in regionale historische kostuums. Natuurlijk konden noch de traditionele gerechten, noch de Roemeense zoete wijnen ontbreken.

NIEUWE MEDEWERKER ADR-VLAANDEREN Sinds februari heeft ADRVlaanderen een nieuwe freelance medewerker in dienst: Frans Vanhellemont, een oude bekende van ADR-Vlaanderen. Buna stelde hem enkele vragen.

Hoe was je voordien bij ADR-Vlaanderen betrokken? Zoals velen ben ik mee op de kar gesprongen van de hulpverlening aan de Roemeense bevolking, wat dat precies inhield, wist ik toen nog niet. Pas toen een groepje van vier Bertemnaren in 1992 van hun prospectiereis naar het plattelands dorpje Taut in Bihor terugkwamen, werd het duidelijk hoe erg de situatie was. Met steun van het gemeentebestuur van Bertem werd een Roemeniëcomité opgericht, waar ik van bij de aanvang aan meewerk. Daarnaast zit ik ook in de raad van bestuur van ADR-Vlaanderen voor de regio Vlaams-Brabant. 8

Wat mogen we van jouw verwachten in de toekomst? Met het nieuwe beleidsplan staan we als vereniging voor een aantal uitdagingen. Samen met de andere ADR-medewerkers en de vele vrijwilligers werk ik mee aan een aantal projecten. Concreet ben ik betrokken bij de opstart van het registratiesysteem, van het Europees project ‘SOS Fire’ en werk ik aan het volgend Gedecentraliseerd Forum. Daarnaast ondersteun ik de Vlaams-Brabantse regio, waar ik vooral ook contacten wens te leggen met de Roemenen die in onze regio wonen en werken. Waar maak je graag tijd voor? Reizen en wandelingen staan altijd wel ergens op het programma. Maar tijd vrijmaken voor kinderen, kleinkinderen en vriendin staan uiteraard vooraan op het lijstje. Wie is Frans als persoon? Een vader en grootvader zoals velen, zeker? Een die fier is op zijn drie toffe dochters, vier kleinzonen en twee kleindochters.

TERUGBLIK - INFO

TE GAST BIJ DE CURSUS MAATSCHAPPELIJKE ORIËNTATIE ROEMEENS Begin dit jaar waren ADR-Vlaanderen en lokale ADR-groep Vinatori Turnhout te gast in een les Maatschappelijke Oriëntatie in het Roemeens gegeven door de dienst Integratie en Inburgering in Turnhout. De cursisten kregen informatie over de organisatie en over vrijwilligerswerk in het algemeen. De kleine delegatie van ADR-Vlaanderen werd met grote Roemeense gastvrijheid ontvangen inclusief buffet met koude hapjes. De lerares lachtte: "Ik vroeg de cursisten om iets kleins mee te brengen voor vandaag, maar iets kleins is bij Roemenen natuurlijk nooit klein." Vinatori deed met behulp van foto's uit de oude doos het verhaal van ADR-Vlaanderen en hun eigen vzw: de geadopteerde dorpen, het eerste transport, hun huidige projecten en ook hoe ze dit alles konden financiëren, namelijk door vrijwillig de handen uit de mouwen te steken. De lerares vertaalde alles naar het Roemeens aangezien veel cursisten nog maar net gestart waren met een cursus Nederlands.

Daarvoor waren ze allemaal heel dankbaar, ze namen foto's van de oude beelden en wilden graag op de hoogte blijven. Sommigen wilden zelfs financiëel steunen!

Inclusie Dit bezoek kadert in de nieuwe acties van ADR-Vlaanderen rond inclusie van Roemenen in Vlaanderen. Ben je als ADR-groep zelf geïnteresseerd om jouw groep voor te stellen bij een cursus maatschappelijke oriëntatie? Neem contact op met het secretariaat via info@adrvlaanderen.be en dan bekijken we de mogelijkheden.

Sommige cursisten herkenden de situatie uit hun eigen kindertijd, andere kenden zelfs personen waarmee Vinatori samenwerkt. Maar de meesten wisten niet dat er een organisatie bestond die zo veel doet voor hun thuisland.

ROTARY CLUB KEERBERGEN STEUNT OPNIEUW THUISZORGPROJECT Rotary Keerbergen steunde het Thuiszorgproject van ADR-Vlaanderen en Roemeense partnerorganisatie TON (The Open Network) in 2019 opnieuw met 1.000 Euro. Met dit bedrag werden 14 toiletstoelen aangekocht door ADAMSlatina-Timis die zullen verdeeld worden over de actieve thuiszorgprojecten van ADR/TON in Roemenië. Toiletstoelen zijn een veel gevraagd en welgekomen hulpstuk voor patiënten in de thuiszorg, zeker ook in de dorpen in Roemenië. Via het TON-netwerk worden de hulpstukken nu ook bereikbaar voor deze patiënten in een uitleensysteem.

Met dank voor de positieve samenwerking met Rotary Keerbergen. Deze wordt zeker verdergezet in 2020 en volgende, waarbij gedacht wordt aan een meer structurele samenwerking met Rotary Keerbergen en een poging tot bilaterale samenwerking tussen Rotary’s uit België en Roemenië. 9

CULTUUR

TIJD VOOR ROEMEENSE FILM(AFFICHES) Ook voor filmliefhebbers heeft Roemenië heel wat te bieden. In het kader van Dacia Felix zet het cultuurcentrum van Tongeren Roemenië in de kijker. Dit op een wel heel bijzondere manier namelijk met een tentoonstelling over Roemeense filmaffiches en twee hedendaagse films.

Op haar 18de krijgt ze een beurs om in Engeland te gaan studeren, maar de dag voor haar eindexamens zet een dramatische gebeurtenis deze toekomst op de helling. De vader kan de zaak oplossen, maar daarvoor moet hij al zijn principes aan de kant zetten. Baccalauréat is te zien op 14 april in De Velinx of te huur in de meeste Bibliotheken in Vlaanderen en Brussel.

Expo Roemeense filmaffiches

Uitzonderlijke film Noir

Van 2 maart tot en met 19 april toont De Velinx (het Cultureel centrum van Tongeren) een fraaie collectie filmaffiches uit de Roemeense cinema. Dit vanaf 1925 tot nu.

The Whistlers (oorspronkelijke titel 'La Gomera') is een zeer recente film (2019) gemaakt door regisseur Corneliu Porumboiu. Hij is een boegbeeld van de zogenaamde Roemeense New wave, door De Filmkrant omschreven als de ultieme anti-propaganda. Met The Whistlers toont hij dat hij ook een goede komische misdaadfilm kan maken, maar dan wel op zijn manier: als film noir met veel zwarte humor.

De tentoonstelling start bij de vroege jaren van de Roemeense film, met klassiekers zoals de film Ternul Fantoma (Ghost Train) die de eerste Roemeense geluidsfilm was. Ook o.a. affiches van belangrijke propagandafilms, genrefilms, animatiefilms, sience-fiction, komedie, documentaires en hedendaagse films komen aan bod. Verschillende ontwerpstijlen zijn vertegewoordigd waaronder modernistische ontwerpen uit de jaren 60 en grafische illustraties uit de jaren 70 gemaakt door affichekunstenaars.

Beste Regie in Cannes De beklemmende Baccalauréat, een film uit 2006, is de laatste film van regisseur Cristian Mungiu waarvoor hij in Cannes de award voor Beste Regie in de wacht sleepte. Eerder won hij met ‘4 Months, 3 Weeks & 2 Days’ de Gouden Palm waarmee hij de Roemeense film op de kaart zette. Baccalauréat gaat over een Roemeense chirurg die zijn dochter opvoedt met het idee dat ze ooit in het buitenland zou gaan studeren om elders een beter leven te kunnen opbouwen..

De film draait om een corrupte politieagent. Je volgt hem van Boekarest tot de Canarische Eilanden en terug, met onderweg een femme fatale, bedrog en verraad, een geheimzinnige oude fluittaal en komische plot twists. Let goed op dat je de draad niet kwijtgeraakt want soms vraag je je af: 'Wie is nu wel of niet beide kanten van de wet aan het bewandelen?' The Whistlers speelde begin dit jaar in grote bioscoopzalen zoals Kinepolis en UGC, vandaag is hij nog in enkele kleinere zalen te zien zoals The Roxy in Beringen, Spix cinema in Gent en de Velinx in Tongeren. Let op: Net zoals veel activiteiten zijn de activiteiten vermeldt in dit artikel uitgesteld of afgelast. Omdat iedereen in deze periode zoveel mogelijk thuis moet blijven, is het wel de perfecte moment om enkele Roemeense films te ontdekken vanuit je eigen zetel.

CULTUUR

HET VERHAAL VAN DE DAME MET DE PARAPLU Op het kerkhof Cimitiru Bellu in Boekarest staat op een graf in roze marmer een elegant levensgroot beeld van 'de dame met de paraplu'. Dat is de Belgische dame Katalina Boschott.

Het kerkhof Wat Père Lachaise kerkhof is voor Parijs is het Cimitiru Bellu voor Boekarest: de plek waar bekende schrijvers, kunstenaars, politici en academici begraven liggen. Een plek ook waar je de meest monumentale grafmonumenten vindt. Wie het ooit bezocht heeft kan niet anders dan onder de indruk zijn. Je vindt er de graven van o.m. Mihai Eminescu (jong gestorven dichter), Ion Luca Caragiale (toneelschrijver), George Coșbuc (schrijver van poëzie voor kinderen). Maar ook bekende figuren van TV, film en theater vonden er een laatste rustplaats: Toma Caragiu, Amza Pellea, Gheorghe Dinică, Maria Tănase, Gică Petrescu, Dem Rădulescu en vele anderen. Het Cimitiru Bellu is genoemd naar Barbu Bellu, minister van cultuur en justitie, die midden de 19de eeuw een terrein van 15 ha schonk. Vanaf 1852 werd het kerkhof (dat ook Șerban-Vodă wordt genoemd naar de straat waaraan het gelegen is) uitgebouwd. Sinds een tiental jaren is het erkend als historisch monument. Bijzonder aan het Cimitiru Bellu zijn de prachtige grafmonumenten.

De dame Eentje in het bijzonder verdient onze aandacht: een grafmonument in roze marmer met een elegant, levensgroot beeld van ‘de dame met de paraplu’. Die dame heette Katalina Boschott, een Belgische lerares talen die zorg droeg voor de kinderen van een rijke familie. Volgens sommige ontpopte ze zich tot minnares van haar werkgever. Bij een bezoek aan Baile Herculane, een mondain kuuroord in Caraș-Severin, overleed zij aan buikvliesontsteking. Op haar graf stond de tekst “Cet animal de médicin m’a tué”. Rond deze zin (volgens de legende haar laatste woorden) ontstonden allerlei verhalen. Zo zou haar rijke minnaar (sommigen fluisteren zelfs de naam van de Roemeens Koning) haar opzettelijk hebben laten sterven om een schandaal te vermijden. Anderen denken dat het standbeeld kijkt in de richting van het graf van Dr. Mina Minovici, pionier van de forensische geneeskunde in Roemenië. Maar voor deze ‘wilde veronderstellingen’ is uiteraard geen bewijs. Katalina Bosschott stierf op 12 augustus 1906 en moet, als het standbeeld levensecht is, een heel mooie vrouw geweest zijn. Haar geboorteplaats en -datum blijven onzeker, haar Belgische nationaliteit echter niet. Cimitiru Bellu: 249 Calea Șerban Vodă Blvd in Boekarest.

ROEMENIEWERKINGEN

VATRA HOOIKT: EEN BUITENBEENTJE? Waar de meeste ADR-groepen ontstonden als hulporganisatie, is dit ietwat anders voor Vatra Hooikt. In 1992 trad een Roemeense folkoregroep "Dorna Dorului" op tijdens folklorefestival Dansemuze in Mechelen. Ze verbleven in gastgezinnen in Koningshooikt. De groep bleek bij aankomst problemen te hebben met hun bus. Daarom werd aan busbouwer Van Hool gevraagd die eens na te kijken. Consternatie alom toen Van Hool deze bus niet meer vrijgaf omwille van veiligheidsredenen. Er moest een andere oplossing gevonden worden. Resultaat: ruim 40 Roemenen bleven onvoorzien 2 dagen langer. Na hun vertrek bleven de gastgezinnen samenkomen om te zien hoe ze konden helpen. Een bus aankopen bleek niet realistisch, maar vanaf 1993 bezocht de groep jaarlijks hun stadje in het noorden, Vatra Dornei. Eerst werden vooral gezinnen geholpen, daarna een school, de materniteit, het rusthuis en vorig jaar ook de GLT-jongerenwerking. Op die manier werd Vatra Hooikt toch ook een hulporganisatie. Folklore bleef echter de rode draad en de groep "Dorna Dorului" werd nog meermaals uitgenodigd voor festivals in Vlaanderen. Er werden ook deelnames geregeld aan grote buitenlandse festivals. Door ouder wordende vrijwilligers, werd beslist de vzw stop te zetten, maar dat betekent niet het einde. Vatra Hooikt doet in stilte verder!

ROTSELAAR BESTAAT 30 JAAR Al 30 jaar bezoekt het Roemeniëcomité van Rotselaar jaarlijks hun partnerdorp Vrinceni (provincie Bacau). In de eerste jaren lag de klemtoon vooral op de winterhulp. Sinds 2016 werkt het comité meer projectmatig en startte ze een samenwerking met het Roemeniëcomité van Tremelo-Baal-Meerhout dat haar partnerdorp, Heltiu, een 5-tal km verderop heeft. Het Roemeniëcomité van Rotselaar organiseert een beperkte voedselbedeling voor de 170 gezinnen van Vrinceni en een uitgebreide bedeling voor de 15 armste van hun dorp. Ze voorzien bijvoorbeeld een arm gezin met meer dan 10 kinderen dat in een huisje zonder ramen langs de spoorweg woont wekelijks van een melkvoorraad. Daarnaast ondersteunen ze het weeshuis in Oituz met materiële zaken. Ook organiseren ze elk jaar een speelpleinwerking voor de kinderen uit Vrinceni en Heltiu met Vlaamse en Roemeense monitoren. Een samenwerking die enorm verrijkend werkt. Verder betalen de comités een verpleegster om tijdens het jaar de nodige zorgen toe te dienen bij mensen uit hun partnerdorpen die dat nodig hebben. Sinds 2016 hebben Rotselaar en Tremelo-BaalMeerhout ook samenwerking afgesloten met het zigeunerdorp Marcesti.. In dit afgelegen bergdorpje leven mensen nog in erbarmelijke omstandigheden. Helpen doen ze met o.a. voedselpakketten, kleren en dekens. De droom voor de toekomst: thuiszorg organiseren in hun partnerdorpen.

ROEMENIEWERKINGEN

MAGURA ILVEI EN SINT-NIKLAAS Vzw Magura Ilvei uit Sint-Niklaas werd in 1990 opgestart om hulpverlening te bieden aan hun gelijknamig partnerdorp en het ziekenhuis van Nasaud. Grote vrachtwagens met materialen van straatverlichting tot schoenen trokken twee keer per jaar naar daar. Later werden ook projecten en scholen in het nabijgelegen Beclean en Jîon gesteund. In 2000 schakelde de groep over op geldinzamelingsacties om de plaatselijke armen en gehandicapten te helpen. Verder renoveerde vzw Magura Ilvei mee het gemeente- en ontmoetingshuis. Ook de bibliotheek werd een motor voor een jeugdwerking. Er ontstond een goede samenwerking met de jonge burgemeester en door de aanleg van een voetbalveld bruisde de gemeente. Vandaag gaat de groep nog steeds minstens één keer per jaar naar Mâgura Îlvei. Ze sponseren het weeshuis in Nasaud voor o.a. een leeruitstap, aankoop van fruit of sportschoenen. Ook wordt voeling gehouden met het ziekenhuis. Inmiddels bezochten meerdere inwoners van Sint-Niklaas hun adoptiedorp, waaronder de burgemeester. Er werden uitwisselingen georganiseerd met volksdansgroepen, voetbalploegen en muzikanten. Dit jaar brengt de naschoolse opvang uit Baclean voor het eerst een bezoek aan Sint-Niklaas. Vzw Mâgura Îlvei hoopt nog vele jaren de verschillende contacten te onderhouden en te genieten van de vele vriendschappen over de generaties heen.

HUROKI HELPT KINDEREN Huroki (Hulp Roemeense Kinderen) uit Ardooie is na 30 jaar nog steeds actief in Oradea. In twee familiehuizen groeien kinderen en jongeren uit moeilijke en verlaten gezinssituaties op in een veilige thuishaven. Deze kinderen komen uit moeilijke en onevenwichtige gezinssituaties en krijgen er een veilige thuishaven. Ze worden psychologisch opgevolgd en krijgen er alle kansen om een eigen leven op te bouwen. HUROKI biedt naast materiele ondersteuning ook psychologische en emotionele ondersteuning aan de begeleiders. Deze steun is nodig omdat de Roemeense subsidies ontoereikend zijn. Een tweede project van HUROKI is het preschoolproject. Dit is een jaarlijkse winteropvang voor Roemeense kleuters in Vlaamse gastgezinnen. Het biedt kansen aan de kleuters en ook de Roemeense families zijn dankbaar voor de vriendschap en steun van de gastfamilie. Dit project is een verrijking voor de Roemeense en Belgische ouders.

ZELF IN BUNA? DAT KAN! Wil je zelf met je vrijwilligersgroep een artikel in Buna? Dat kan! Stuur een mailtje naar info@adrvlaanderen.be met als onderwerp Buna.

ROEMEENSE BELGEN

MAAK KENNIS MET

Paula Wat bracht jou naar België? De liefde. Mijn vriend kwam naar België om er te werken. Na enkele maanden ben ik ook gekomen om terug bij hem te kunnen zijn.

Wat was jou eerste indruk van België? De huizen en het weer. Het viel me op dat alle huizen er hetzelfde uitzien omdat ze allemaal gemaakt zijn van baksteen. Ook de straten lijken erg op elkaar. Dat is anders in Roemenië. Het weer is eigenlijk niet zo verschillend als in Roemenië, maar ik herinner me dat ik aankwam in maart en toen was het aan het sneeuwen. Dat vond ik op zich al gek, maar ik vond het nog vreemder dat ik ondanks de kou en de sneeuw mensen zag fietsen in korte broek.

Welke Roemeense gewoonte/traditie blijf je verder zetten in België? Zeker de traditie met Pasen. Het beschilderen van eieren. Dat doen we op een speciale en natuurlijke manier. We steken de eieren in een nylon netje of kous samen en gebruiken blaadjes voor het patroon. Daarna kleuren we de eieren met behulp van uienschillen en rode biet. Als ze klaar zijn krijg je mooie bruine eieren met een geel blad op. Ik, mijn vrienden en familie maken dan ook Cozonaci (het recept van Cozonaci kan je vinden in de Buna van december 2019)

Wat doe je in het dagelijkse leven? Normale dingen: werken, winkelen, eten, afspreken met vrienden of contact met ze opnemen via sociale media. Ik fiets graag en vind het dan ook leuk dat de fiets hier zo veel gebruikt wordt als vervoersmiddel. Door jong en oud! Ik ga ook graag naar tweedehandswinkels, daar heb ik een taalstage Nederlands gedaan.

Ga je nog vaak naar Roemenië? Met Kerstmis ga ik zeker naar mijn familie in Roemenië. Daarnaast ook nog een keer in de zomer of in de lente. Vorig jaar was ik daar ook met Pasen. Als ik zou moeten kiezen tussen België en Roemenië zou dat heel moeilijk zijn. Ik hou van beide landen. Eigenlijk ben ik altijd met een voet hier en de andere daar. Een beetje alsof ik hier fysiek ben en daar met mijn ziel.

Wat is jouw droom voor de toekomst? Ik zou graag willen dat Belgen het Roemenië zien zoals het is. Ik bedoel daarmee het pitoreske Roemenië.

Ik zou niet kunnen kiezen tussen België en Roemenië, ik ben altijd met een voet hier en een voet daar of omgekeerd.

INTERVIEW

"HET BOEK WAS AL GROTENDEELS KLAAR IN MIJN HOOFD" Ze woont in een gezellig appartement in Mechelen. Een appartement vol boeken en muziek. Ze woont er met haar echtgenoot Jo en haar dochter Diana. Nicoleta Beraru (46) is met vele dingen tegelijk bezig: ze geeft les aan het Centrum voor Levende Talen in Leuven, ze is leraar maatschappelijke oriëntatie bij het Agentschap Integratie en Inburgering, vertaalt Roemeens-Nederlands-Frans en schrijft boeken die ze dan nog eens zeer actief gaat promoten. “Ik voel me moe en ben echt aan rust toe,” zegt Nicoleta als Buna-schrijver Jean-Paul bij haar op bezoek gaat. Nicoleta werd geboren in Tătăruși, een klein dorpje in de buurt van Pașcani in Moldavië. Ze verloor een paar jaar geleden haar vader die bij de spoorwegen werkte. Haar moeder, die nu gepensioneerd is, werkte even als lerares en later als administratief bediende op een bedrijf. Nicoleta ging naar de universiteit in Iași. Zij had altijd al een grote belangstelling voor literatuur en talen en studeerde Taal- en Letterkunde Roemeens en Frans. Ze werkte zeven jaar als lerares Roemeens tot ze Jo Van Schoors ontmoette. Jo was coördinator van een project van het Miniemeninstituut in Leuven, in het dorp waar Nicoleta les gaf. In 2003 volgde ze Jo naar België. Ze volgde Nederlandse les en liet haar diploma gelijkstellen. Dochter Diana (21) treedt in de voetsporen van haar mama en studeert westerse literatuur in Leuven. Nicoleta's eerste literair werkje, een gedicht ‘Noi doi suntem prietine’ (Wij twee zijn vrienden), schreef ze voor haar vader. “Ik had grote belangstelling voor literatuur en deed mee aan literatuurwedstrijden,” zegt Nicoleta. “Dat ik boeken ben gaan schrijven is eerder toevallig. Ik schreef artikels voor een vrouwenblad (Sereniti) en voor een online tijdschrift (Catchy like a woman). Het zijn eigenlijk mijn lezers die me hebben aangespoord om boeken te schrijven”.

Haar tweede boek gaat over de pijnlijke problematiek van ouders die hun kinderen achterlaten om ze een betere toekomst te bezorgen. Haar eerste boek was ‘Ardei Iuți. Povesti la imperfect’ (Hete pepers. Verhalen in de onvoltooide tijd.) waarin ze een aantal van haar teksten bewerkte en bundelde. “Niets in deze wereld is perfect,” zegt Nicoleta. Het boek werd uitgegeven door Libris Editorial in Brașov en verkocht goed, vooral ook bij Roemenen in België.

Daarna kwam er een tweede boek: ‘Luluța și Petrișor’, het verhaal van twee kinderen die achterblijven bij hun Roemeense oma omdat hun mama, na een scheiding, naar België trekt om daar te gaan werken. “Het onderwerp zat al lang in mijn hoofd, ik had er al veel over nagedacht en ik begon te schrijven zonder te weten waar het verhaal naar toe zou gaan.” Nicoleta gaat geen onderwerp uit de weg: politiek, de orthodoxe kerk, conservatieve morele opvattingen, tradities en culturele verschillen, de pijnlijke problematiek van de ouders die hun kinderen achterlaten om ze een betere toekomst te bezorgen. Het komt allemaal aan bod. De personages komen uit Moldavië en spreken ook een regionaal getinte taal. “Dat was moeilijk om in geschreven woord om te zetten”. Als uitsmijter vragen we Nicoleta naar het verschil tussen Belgen en Roemenen. “Belgen zijn ernstig en betrouwbaar en hun leven is heel gestructureerd. Dat geeft een zekere rust. Roemenen zijn goedlachs, wispelturig en er is veel meer toeval in hun leven. Maar dat heeft zeker ook zijn charme”. Luluța și Petrișor doet het heel goed in Roemenië. In België is het boek te verkrijgen via Nicoleta zelf. Stuur een mailtje naar nicoletaberaru@yahoo.com. 15

VIATA TRADITIONALA

LIEFDE, VRIENDSCHAP EN VROUWENDAG De maand maart wordt zowat overal geassocieerd met het prille begin van de lente. In Roemenië en Moldavië is de eerste dag van de maand het moment om vrienden en geliefden een mărțișor te schenken. Ook wat Valentijn betreft is de Roemeense traditie heel verschillend van de onze. Ze vieren Dragobete dat afkomstig is van een Roemeense legende. De naam is afgeleid van ‘Marț’ de volkse naam in het Roemeens voor de maand maart. ‘Mărțișor’ zou dan ‘klein maartje’ betekenen. De mărțișor is al vrij oud en bestaat meestal uit een koordje in twee kleuren: rood en wit. Het werkt als een talisman en wie een mărțișor draagt zal het hele jaar sterk en gezond blijven. Mannen en vrouwen spelden de mărțișor op hun jas, dichtbij hun hart. Op de laatste dag van de maand wordt de mărțișor om de tak van een fruitboom geknoopt. De fruitboom zal overvloedige vruchten dragen.

Van de winter naar de lente Het gebruik waarop de mărțișor teruggaat was het maken van een vlecht met wit en zwart. Het was de draad van het leven die tegenstellingen (de kleuren) wist te verenigen en te vervlechten. De ‘moderne’ mărțișor is wit en rood (kleuren voor puurheid en vitaliteit). In de Dacisch-Roemeense folklore staan wit en rood voor de winter en de lente. Vanaf midden februari zie je heel wat stalletjes met mărțișori in de straten van grote en kleine steden. Het kleine juweeltje (meestal een goedkoop blikken bloemetje of vlindertje of een sneeuwklokje, symbool voor het einde van de winter) verwijst waarschijnlijk naar de oude traditie om een zilveren muntstuk in de mărțișor te verwerken. De geliefde dichter George Cosbuc omschrijft de mărțișor als een symbool voor vuur en licht en de zon. Ook het zilveren muntstuk zou een verwijzing naar de zon zijn.

Tenslotte wordt op 8 maart ook in Roemenië de Internationale Vrouwendag gevierd. Vrouwen krijgen kaartjes, bloemen en kleine geschenkjes. Het is een feestelijke dag maar geen officiële feestdag.

Valentijn Ook wat Valentijn betreft is de Roemeense traditie heel verschillend van de onze. Zij vieren Dragobete en niet op 14 februari maar op 24 februari (ja, u bent dus te laat). Dragobete was de zoon van Baba Dochia (die ook gezien wordt als de vrouw die de lente brengt). Er zijn twee versies van de legende. In de eerste versie stuurt zij haar schoondochter de bergen in om – eind februari – bessen te plukken. God verschijnt aan het meisje en helpt haar om toch bessen te kunnen plukken. In een tweede versie stuurt zij de geliefde van haar zoon naar de rivier om zwarte wol wit te wassen. Als het meisje bijna dood vriest schenkt God haar een rode bloem om haar taak uit te voeren. In beide versies gelooft Baba Dochia dat de lente al is aangebroken. Ze trekt de bergen in met haar schapen en negen mantels die zij één voor één moet uittrekken omdat het weer plots veel warmer wordt. Als zij de laatste mantel heeft afgelegd, slaat het weer om en vriest zij dood.

WANDELEN

WANDELEN IN DE KARPATEN: HET VERHAAL VAN EEN ZELFVERKLAARDE ‘ROAMANIAC’ Het was in 2005 dat Janneke Klop voor het eerst de Roemeense Karpaten zag. Ze was op slag verliefd: op het land, de bergen, de mensen, de traagheid. Nu, vijftien jaar later, rolt haar bergwandelgids, ‘The Mountains of Romania’, bij de gerenommeerde Britse uitgeverij Cicerone van de persen. Tussen juni 2016 en november 2018 zwierf ze vijftien maanden lang als een halfnomade rond door Roemenië om de allermooiste wandelroutes in één boek van meer dan 400 pagina’s te verzamelen. Meer dan tweeduizend kilometer stonden er aan het eind op de teller. In dit artikel geeft ze alvast een inkijkje en neemt ze u mee op haar voetreis door het land waar ze zich het meeste thuis voelt.

2016: Van Maramureş naar de bergen rond Braşov Ik begon in Maramureş – waar anders? Natuurlijk zijn er veel mooie plekken in Roemenië, maar Maramureş spant toch wel de kroon voor wie van rust, ruimte en ongereptheid houdt. Vanaf camping Babou Maramureş in Breb maakte ik mijn eerste wandeling voor het boek: naar de Creasta Cocoşului, ‘de hanenkam’. Daarna waren het Rodnagebergte en de Munţii Maramureşului aan de beurt. In het laatstgenoemde gebergte, op de grens met Oekraïne, kom je bijna geen hond tegen. Nou ja, honden en herders dus precies wel – maar verder nagenoeg niemand. Geen toeristen in ieder geval.

Maramures - Creasta Cocosului.

Daarna verwisselde ik het noorden voor Braşov om vervolgens het Bucegi en het Piatra Craiului uit te kammen. De kam van het Piatra Craiului staat nog altijd hoog op mijn lijstje en heb ik daarna nog vaak bezocht: het is een heerlijke kalkstenen speeltuin voor al wie van klauteren houdt. Je komt er dus ook menige gems tegen – als je je een beetje gedeisd houdt tenminste. Maramures - Lacul Vinderel en Vărful Farcău.

Het Piatra Craiului is een waar klauterparadijs.

Janneke in haar element in het Piatra Mica, de kleine zus van het Piatra Craiului.

WANDELEN 2017: Van het Apuseni naar het Retezat en omstreken Van het Apuseni hebben we allemaal wel eens gehoord – maar de omliggende laaggebergten zijn veel minder bekend. Daarom niet minder mooi: je kunt er eindeloos schitterende kloven, bloemrijke heuvels en vergeten dorpjes aaneenrijgen. Ik stelde een vierdaagse wandeling samen die begint in de Turdakloof en eindigt in Întregalde – maar je kunt er ook prima losse wandelingen van maken. Doorwaad bijvoorbeeld Cheile Râmetului eens – een heerlijk verkoelend avontuur op een warme zomerdag.

Ware woorden in het Parăng.

Het Trascăugebergte: eindeloos groene heuvels en gehuchten.

Twee maanden lang was mijn uitvalsbasis camping Țara Nomada in het gehucht Runc, aan de voet van natuurreservaat Scărița Belioara. Nergens vind je zoveel vlinders als daar. Nu heb ik liever hoge bergen dan heuvels, dus trok ik verder naar het Retezat – toch wel mijn favoriete gebergte. Ook daarvoor geldt weer dat iedere Roemeniëliefhebber er al wel van gehoord zal hebben – maar ken je ook al het Parâng, het Cindrel, het Țarcu-Godeanu en het Retezatul Mic? In de herfst deed ik weer een tandje terug en trok ik door de Cheile Nerei en de andere kloven van het Semenic.

Het Retezat herbergt zo'n 80 meren.

WANDELEN 2018: Eindelijk het Făgăraş in! Op het lijstje van een rechtgeaarde Roamaniac, zoals ik mezelf sinds de start van dit avontuur noem, mag het Făgăraş natuurlijk niet ontbreken. De negentig kilometer lange bergrug spant met de Moldoveanu (2544m) en Negoiu (2535m) letterlijk de kroon van Roemenië. Je komt in de zuidelijke Karpaten natuurlijk een pak meer toeristen tegen dan in het noorden, maar vrij weinig mensen lopen de hele bergrug af. Als je boven op de kam wilt blijven heb je namelijk je tentje nodig en dat maakt het er niet makkelijker op. Maar ik ga het zeker nog eens doen. De Zărnavallei in het FărgăŞ.

Net zoals ik vele andere gebergtes die ik de afgelopen jaren bezocht opnieuw zal aandoen: het Ciucaş nabij Braşov, het onbekendere Ceahlău en Călimani in het noordoosten, de vele valleien en steiltes van het populaire Bucegi… Met Roemenië ben ik nooit klaar. Wat dit land aan natuurschoon te bieden heeft is ongekend. Roemenië, en de Roemenen, hebben me leren ademen: ‘Încet, Încet!’ Rustig aan: het leven is kort, maar vertraag toch je stap. Zodat je niet onverhoeds aan al dat moois voorbijgaat.

Geïnspireerd? Lees meer over Janneke’s avonturen op www.roamaniac.com. Haar boek is te koop op www. cicerone.co.uk/948 of koop jouw exemplaar bij reisboekhandel Atlas & Zanzibar in Gent, waar ze werkt.

Heerlijk bivakkeren naast Turnu Paltinului in het FăgăraŞ.

Weggeefactie Buna mag maar liefst drie exemplaren van ‘The Mountains of Romania’ weggeven van Cicerone Press! Stuur jouw antwoord op onderstaande vraag door naar info@adrvlaanderen.be en wie weet win jij er wel een! Vraag: "Hoe lang trok Janneke door de Roemeense bergen om dit boek te maken?" De winnaars worden geloot en per mail verwittigd.

WIN

Valea Gaura in het Bucegi richting Bran.

Op weg naar de Moldoveanu.

DE DONAU EN OMGEVING

VAKANTIETIP

DE DONAU DOOR ROEMENIË NAAR DE ZWARTE ZEE De Donau (Dunărea in het Roemeens) is na de Volga de langste rivier van Europa. Ze ontspringt in Het Zwarte Woud (Duitsland) en mondt uit in de Zwarte Zee, waar ze eerst een spectaculaire delta vormt. De Donau is 2.858 km lang. Bijna 30% van de rivier ligt op Roemeens grondgebied. Ze stroomt door 10 verschillende landen (Duitsland, Oostenrijk, Slovakije, Hongarije, Kroatië, Servië, Roemenië, de republiek Moldoa en Oekraïne) en telt vier hoofdsteden op haar traject (Wenen, Bratislava, Boedapest en Belgrado).

In Roemenië vormt de Donau de grens met respectievelijk Servië, Bulgarije, de republiek Moldova en Oekraïne. De Donau komt Roemenië binnen tussen Stara Palanka (Servië) en Baziaș (Roemenië) en mondt uit bij Sulina en Sfânte Gheorghe. Het is heerlijk om de Donau te volgen op haar doortocht naar de Zwarte Zee. Uiteraard kan je niet overal dicht bij de oever blijven maar van de meer dan 900 km oevers op Roemeens grondgebied kan je toch een flink aantal naast deze machtige rivier wandelen, fietsen of rijden.

In de buurt van Moldova Nouă is er de Clisura Dunării, een waardevol natuurgebied omwille van zijn biodiversiteit. Bij Cozla ga je de provinciegrens over tussen Caraș-Severin en Mehedinți. Na een nieuwe flukse bocht van de Donau komen we, even voorbij Dubova, aan het monumentale portret van de Dacische koning Decebalus, uitgehouwen uit de rots van een kleine inham van de Donau. Het monumentale werk is 42,9 meter hoog en 31,6 breed. Twaalf beeldhouwers hebben eraan gewerkt tussen 1992 en 2001.

Van Baziaș tot Portile de Fier

Even later kom je aan de Portile de fier (De IJzeren Poort). Die benaming slaat op een engte in het gebergte waar de machtige rivier zich door wurmt maar ook op twee waterkrachtcentrales over de volledige breedte van de rivier. De eerste ligt een paar kilometer voor Dobreta Turnu-Severin, de hoofdstad van Mehedinti; en levert stroom aan Roemenië en Servië. Een tweede waterkrachtcentrale (Portile de Fier II) bevindt zich zo’n 30 km stroomafwaarts die een eilandje in het Roemeense deel van de Donau verbindt met de Servische oever

Aan de Donau liggen 26 Roemeense dorpen (van enig aanzien) en steden. Het eerste dat je ontmoet nadat de Donau de grens tussen Servië en Roemenië wordt, is Baziaș. Baziaș is een klein vissersdorp van zo’n 2.000 inwoners. Buiten het kerkje en de Donau is er weinig te bekijken. Het volgende dorp is DIvici met een mooi Servisch kerkje, Servië ligt aan de andere oever van de Donau. Kleine dorpjes wisselen af langs de weg die de oever van de Donau volgt, richting Orșova. Onderweg zijn er wat bochten en hier en daar moet de Donau zich tussen de rotsachtige oevers wringen.

Portile de Fier

De Donaubrug bij Giurgiu

Het meest iconische beeld van Dobreta Turnu-Severin is dat van de watertoren (turnul de apa). Maar er zijn ook de ruïnes van de brug die onder keizer Trajanus over de Donau werd gebouwd bij het begin van de 2de eeuw.

Van Portile de Fier naar Cernavoda Een goede twintig kilometer voorbij Portile de Fier II ruilt de Donau Servië voor Bulgarije aan de overkant van de oever. Dat gebeurt ter hoogte van het Roemeens dorpje Pristol. Zo'n 30 km verder wordt Cetate van de Donau gescheiden door een moerassige strook met meerdere kleine en grote meren. Aan de oever van de Donau kan je in openlucht van kunst genieten in het Port Cultural Cetate en ten zuiden van Cetate ligt de Sint-Niklaaskerk.

De watertoren in Dobreta Turnu-Severin

Galați

Aan een brug over de Donau kom je in Calafat. Dat kleine stadje heeft hetzelfde stratenpatroon als het grote New York. Op het snijpunt van de twee grote straten staat het standbeeld van Tudor Vladimirescu, de revolutionaire Wallachse held van het begin van de 19de eeuw. In de buurt van de moderne Donaubrug vind je zelfs een heus zandstrand, Plaja Debarcader. Als je de tocht verderzet paseer je zo’n 60 km ten zuiden van Craiova. Voorbij Islaz rijdt je over de Olt die een paar km zuidelijker uitmondt in de Donau. Blijf hier zo dicht mogelijk bij de Donau tot je in Giurgiu komt, een grensstadje zo’n 60 km ten zuiden van Boekarest. Er ligt een brug, toepasselijk de Donaubrug genoemd, die Roemenië (Giurgiu) met Bulgarije (Ruse) verbindt. De brug werd in 1954 met hulp van de Sovjet-Unie gebouwd en is momenteel een tolbrug.

Replica van de Eifeltoren in Slobozia.

Tulcea excursies

De weg erover wordt druk gebruikt door toeristen en vrachtvervoer. Als je doorrijdt kom je in Calarasi. Daar neem je de 21 noordwaarts naar Slobozia. Halverwege kruist deze weg de snelweg A3 van Boekarest naar Constanța. Zo’n 50 km in de richting van Constanța ligt Cernavoda waar je Roemeense kerncentrales vindt. Twee reactoren leveren elk zo’n 650 megawatt. Een paar km ten zuiden van Cernavoda ligt het Cochirleni wijngebied (Murfatlar). Het grote Murfatlar wijngebied ligt nog een eind verder, aan het Donau-Zwarte Zee kanaal.

Van Cernavoda naar Galați Na een stop bij het wijngebied keer je terug naar het kruispunt van de A2 met de 21. Na een kilometer of tien bereik je zo Slobozia, de hoofdstad van de provincie Ialomița. Slobozia telde in 2011 net geen 50.000 inwoners.

In de velden rondom de stad staat een replica van de Eifeltoren, ongeveer 54 m hoog (dus ongeveer schaal 1/6). In de buurt van de stad is ook het thermale meer Amara. Vanuit Slobozia blijf je best op de 21 richting Brăila omdat er geen weg meer is langs de Donauoever. Zo kom je in Brăila, de hoofdstad van de gelijknamige provincie. De stad telt zo’n 180.000 inwoners. Brăila was een havenstad, zowel voor de Wallachen als voor de Ottomanen. De haven van Brăila is nog steeds een belangrijk centrum voor het verschepen van graan en stukgoederen. Bezienswaardigheden: de Griekse kerk, de Sint-Niklaaskerk, het Maria Filotti theater, het cultuurpaleis en de musea voor Schone Kunsten en voor Geschiedenis. De watertoren heeft een roterend, panoramisch restaurant. Op de Esplanada, nabij de jachthaven, vind je de kinetische fontein die, vooral bij avond, een feeëriek schouwpel biedt. Bekende inwoners zijn zangermuzikant Nico Alifantis, de chemicus Ana Aslan (Gerovital) en voetballer Tudorel Stoica. Een project om in Brăila een nieuwe brug over de Donau te bouwen reed een hobbelig parcours en lijkt nu definitief opgeborgen te worden. Of toch niet? Voorlopig gebeurt de overtocht dus nog steeds met een ferry. Twintig kilometer na Brăila kom je in Galați. Dat is een havenstad met een kwart miljoen inwoners. De geschiedenis heeft in Galati voor heel wat turbulentie gezorgd. De belangrijkste haven van Moldova had een grote aantrekkingskracht op diverse buitenlandse mogendheden. Vandaag is de haven van Galați nog steeds een belangrijke handelslocatie voor graan en hout. In Galați zijn er ook scheepswerven die momenteel worden uitgebaat door de Nederlandse firma Damen Shipyards.

De Donau nabij Brăila

VAKANTIETIP Van Galați naar Tulcea Galați ligt op een steenworp van de grens met de Republiek Moldavië en met Oekraïne. Hier neem je de ferry over de Donau aan het Museum van Natuurwetenschappen. Blijf aan de Roemeense kant van de rivier en volg de 22E richting Tulcea. Je passeert nu een paar dorpjes waar enkel de lokale kerk een bezienswaardigheid vormt. Aan de grotere en kleinere meren links en rechts merk je dat je de Donaudelta nadert. Even voor het dorpje Revărsarea kun je rechts afslaan naar Tichilești, een leprakolonie waar in 2018 nog een tiental patiënten verbleven. Aan de oever van het Telincameer ligt het klooster van Saon. De oudste (houten) kerk van het klooster dateert van 1849. In de buurt van Mineri kom je een afvalmeer tegen dat zwaar vervuild is door bauxiet. Pootje baden ten stelligste afgeraden! Mineri is het laatste dorpje voor Tulcea, de hoofdstad van de gelijknamige provincie. Tulcea werd in de 7de eeuw voor Christus gesticht door de Grieken onder de naam Aegyssus. Later kwam het onder het gezag van het Romeinse en het Byzantijnse rijk. Van 1420 tot 1878 maakte Tulcea deel uit van het Ottomaanse rijk. Tulcea is een kleine havenstad aan de zuidelijke arm van de Donau. In Tulcea kan je boottrips door de Delta boeken en er is ook het Eco-toeristisch Museum (Centrul Muzeul Ecoturistic "Delta Dunării") dat je een mooi beeld geeft van de fauna en flora van de Donau Delta.

De Donau Delta Een oud grapje luidt als volgt: als de Donau ontspringt in het Zwarte Woud en uitmondt in de Zwarte Zee waarom spreken we dan van de ‘blauwe’ Donau? De Donau mondt inderdaad uit in de Zwarte Zee. Van even voorbij Galați tot de Zwarte Zee vormt ze de grens tussen Roemenië en Oekraïne.

Kerk van Prejmer in Braşov

Voor Tulcea splitst de grote rivier in een noordelijke arm (Chilia) die de grens blijft en een zuidelijke arm die voorbij Tulcea nog eens splitst in de Sulina en de Sfânte Gheorghe. Die monden uit in de gelijknamige dorpen Sulina (3600 inwoners) en Sfântu Gheorghe (800 inwoners). De Delta is een immens natuurgebied, de tweede grootste delta in Europa (na de Volga delta). Met 8.500 vierkante kilometers waarvan ruim de helft op de lijst van Wereld Erfgoed staat. Een groot deel van de delta is strikt beschermd gebied en kan niet bezocht worden. Het is een bonte lappendeken van waterpartijen, rietvelden, bossen, moerassen, permanente en tijdelijke eilanden waar meer dieren dan mensen wonen. Er wonen meer dan driehonderd verschillende vogelsoorten waaronder een aantal zeer zeldzame. Er zijn ook flinke kolonies van pelikanen. Er zijn 45 soorten zoetwatervissen en zeer zeldzame amfibieën. Er is ook een grote variatie aan (zeldzame) zoogdieren: bevers, otters, wilde katten, wilde paarden, oerossen en nog veel meer… In het Roemeense deel van de delta wonen ongeveer 15.000 mensen van diverse etnische oorsprong. Tot de verschillende bevolkingsgroepen die het gebied bewonen behoort een gemeenschap van Lipovanen (die Rusland zijn ontvlucht om te ontsnappen aan godsdienstvervolging). De delta is niet zo makkelijk te bereiken. Tulcea (de enige stad van enige omvang) is een goede uitvalsbasis. Vanuit Tulcea kan je wel cruises op de Donau en in de Delta maken. Er zijn ook tal van kleinere boten en sloepen die excursies aanbieden. De laatste jaren zijn er ook meer mondaine ‘resorts’ gekomen waar je in alle rust kan genieten van de zon en … de delta.

Donau Delta

FLIES@BOEKAREST

Coronacrisis in Roemenië In deze rubriek ‘Flies@Boekarest’ vertelt Liesbet over haar leven in de hoofdstad. Ze is als Belgische de liefde gevolgd en naar Boekarest getrokken om er te wonen en te werken. In dit nummer ging ze eerst over iets heel anders schrijven, maar omdat ook in Roemenië het leven niet meer normaal en onzeker is vond ze het gepast om iets te schrijven over het thema dat ons de laatste weken allemaal bezighoud.

Roemenië nam al eerder dan België strenge maatregelen. Een beslissing die volledig terecht is en waar de regering ook voor wordt geprezen. De paniek was er al eerder, maar de aankondiging van strenge maatregelen en fake news maakt dit erger.

Pijnlijke herinneringen Paniek die gevoed wordt door pijnlijke herinneringen aan het leven onder een streng communistisch regime, een tijd waarin mensen effectief niet zomaar eten vonden in de winkel. Dit toont dat 30 jaar na de revolutie de littekens ervan nog duidelijk aanwezig zijn. Mix dit samen met de algemene paniekgevoelens die ontstaan in zo goed als alle landen en je hebt een beetje een beeld over hoe mensen hier reageren. Het is heel overweldigend, soms zelfs schrikwekkend. Er gaan veel geruchten de ronde, er wordt fake nieuws verspreid en spijtig genoeg wordt er ook door sommige een politiek spel gespeeld. Zo hoor je al bijna 2 weken dat ze Boekarest zullen sluiten. Een bericht dat door bepaalde mensen en media bewust vals verspreid wordt. De regering lijkt gelukkig streng op te treden tegen mensen die met deze valse informatie bewust paniek willen zaaien. Het lijkt alsof je enkel kan vertrouwen op informatie die rechtstreeks van de overheidsbronnen komen, dat is een naar gevoel.

Gezondheidszorg De overheid komt krachtig en voorbereid over. Dat geeft vertrouwen. Of de gezondheidszorg ook krachtig genoeg zal zijn, dat blijft een vraagteken. Het gebrek aan dokters, verpleegsters en zorgpersoneel zou wel eens parten kunnen spelen in hoe goed Roemenië met deze crisis kan omgaan. Mijn huisarts vertelde me dat ze volledig zelf instaat voor het vinden en kopen van ontsmettingsmiddelen, mondmaskers, handschoenen, enzovoort en hoe moeilijk dit logistiek en financieel is. Dit baart me zorgen voor de rest van het land, vooral voor de kleinere steden en de dorpen.

Solidariteit en creativiteit In Boekarest is het solidariteitsgevoel nog niet zo hard te merken, het lijkt nog vooral ieder voor zich. Maar Roemenen lijken het Coronavirus wel echt serieus te nemen. Mensen lijken heel hard hun best te doen om thuis te blijven en hun verplaatsingen te beperken. Ook ik en al mijn collega’s werken thuis. Ik zag dat er een actie gestart werd door een groep studenten die hulp aanbieden aan de ouderen in de samenleving en bepaalde restaurants vroegen hun klanten al lang voor er sprake was van opgelegde maatregelen, om online te bestellen. Het is ook mooi om te zien dat er heel snel gezocht werd naar een manier om online les te geven en de mooie voorbeelden die ik al heb gezien tonen de kracht van de jongere generatie en leerkrachten in dit land. Ook sommige kleinere ondernemers werken samen om een antwoord te vinden op deze onzekere situatie. Zo bracht mijn favoriete koffiebar Saint Roastery vorig weekend uitzonderlijk hun gemalen koffie aan huis samen met een selectie van 6 croissants van Fika18, een kleine croissanterie in de stad! Ook al mogen we nu even niet reizen, mekaar niet zien en eens goed vastpakken (en vind ik dat verdomd moeilijk), toch weet ik dat er ook immens veel mooie dingen gaan ontstaan in deze moeilijke periode. En laat het dat zijn waar we ons op focussen. Mekaar graag zien, er zijn voor elkaar, van dichtbij en van op een computerscherm, alleen maar liefde. warme knuffel,

Lies

RECEPT - MICI Mici zijn kruidige worstjes zonder vel gemaakt van verschillende soorten vlees. Ze zijn heel populair in Roemenië en worden op verschillende momenten van de dag gegeten: s'middags, s'avonds of op de markt. Meestal worden Mici gegeten met wit brood en een grote lepel mosterd, soms ook met frietjes. Je kan ze makkelijk zelf maken, ideaal voor bijvoorbeeld de BBQ.

Wat heb je nodig voor Mici: Ingrediënten 500gr varkensvlees of schapenvlees (vet) 1 kg rundsvlees (goede kwaliteit en mager) ½ theelepel bakpoeder 300 ml geconcentreerd rundvleessoep of water (koud) zoete paprikapoeder 2-3 teentjes knoflook ½ theelepel knoflookpoeder 2 thee lepels zout peper en tijm Benodigdheden Hakmolen voor het vlees Grote kom Grillrooster of -pan

Bereiding Stap 1: Maak het vlees goed schoon en hak het fijn in de hakmolen. Het varkensvlees of schapenvlees moet vet zijn en het rundvlees mager. Het vet maakt de “mici” luchtig. Stap 2: Hak de knoflook ook in de hakmolen en voeg alle ingrediënten toe: bakpoeder, zoete paprikapoeder, knoflookpoeder, zout, peper en tijm. Stap 3: Kneed de ingrediënten gedurende 25/30 minuten in de keukenrobot of 40/45 minuten met de hand in een grote kom totdat het vlees veranderd in een homogene en zeer kneedbare pasta. Terwijl je kneed, voeg je de geconcentreerde soep of het water toe. Stap 4: Nadat je een homogene pasta hebt gekregen, dek je de kom af met een deksel of folie. Zet hem voor mimimaal 4 uur in de koelkast. Stap 5: Rol vervolgens de “mici” met natte handen en bak ze ongeveer 5-6 minuten op de hete gril. Pofte Buna!

FOTORUBRIEK

SCHOON GEZIEN De foto's in deze editie zijn van Freddy Van Damme: "Mijn kennismaking met Roemenië begint in 2000. Bij het jumelagecomité Denderleeuw-Rupea had men een chauffeur te kort om voor het jaarlijkse werkbezoek naar Rupea te rijden. Ik "offerde" me op om mee te gaan en zo ga ik 20 jaar later nog altijd mee als lid van het comité. Voor fotografie heb ik altijd wel interesse gehad, zeker wat natuur en vogels betreft. Qua natuur heeft Roemenië natuurlijk heel veel te bieden, maar zeker niet alleen dat. Het land is een paradijs voor elke fotograaf. Dankzij onze Roemeense vrienden in Rupea hebben we al heel wat bezienswaardigheden leren kennen."

De burcht van Rupea, met op de achtergrond de nog met sneeuw bedekte Karpaten. Gelukkig was 2 mei 2018 een zeer heldere dag, want de Karpaten zijn zelden zichtbaar vanaf Rupea. (© Freddy Van Damme)

Trek je graag foto’s of ken je iemand wiens foto’s meer aandacht verdienen? Stuur deze dan door naar info@adrvlaanderen.be, vermeld de naam van de fotograaf en eventueel een korte uitleg over de foto. Wie weet verschijnt jouw foto wel op de backcover van de volgende Buna! Let op: vraag eerst toestemming van de fotograaf als je foto’s doorstuurt die je niet zelf hebt gemaakt. Zijn er op jouw foto’s duidelijk mensen te herkennen? Vraag dan ook even aan de afgebeelde personen of ze akkoord gaan.

Buna.

Meer info over ADR-Vlaanderen op www.adrvlaanderen.be nr.11 - jaargang 3 - maart 2020 - P 509 283 - VU ADR-Vlaanderen - Korte Begijnenstraat 18 - 2300 Turnhout Tweemaandelijks tijdschrift - Afgiftekantoor 2300 Turnhout 1