bosgazet 034
INFORMATIEBLAD ANTWERPSE BOSGROEPEN
dri e m a a nd e li j k s t i j d s c h rif t
|
n °34 |
a p r i l - m e i - j u n i 2015
Schitterend voorjaar in het Reigersbos te Berendrecht! (foto Karolien Devriendt)
PB- PP B- 10770 BELGIE(N) - BELGIQUE
voorwoord
Beste lezers van de Bosgazet, Het eerste plantseizoen van 2015 zit er al weer op. Moest u deze om een of andere reden hebben gemist, maak u geen zorgen, er komen er nog. Een oud Chinees gezegde vertelt het volgende “Het beste plantseizoen was twintig jaar geleden. Het tweede beste is het komende plantseizoen”. We zijn de voorbije maanden getrakteerd op veel neerslag en af en toe een forse winterprik, maar toch vonden vrijwilligers en boseigenaars de weg naar hun bos om hun kloempen en andere aanplantingen te realiseren. De wintermaanden zijn klassiek ook exploitatiemomenten, waar door bosbouwkundige dunningen heel wat bossen omgevormd zijn naar meer weerbare en klimaatvriendelijke ecosystemen. Nu in de schoontijd kunnen we volop genieten van de lentepracht in onze bossen, terwijl alles kiemt en groeit. Er worden bij de bosgroepen boeiende excursies, wandelingen en vormingsmomenten georganiseerd waarop iedereen van harte welkom is! Eind vorig jaar organiseerden wij een Algemene Vergadering op onze nieuwe locatie in Ranst, Oelegem. Deze werd voorafgegaan door een wandeling in het prachtige parkbos. Steeds een boeiende ervaring, zo’n wandeling in één van de bossen of gebieden die een Bosgroep rijk is. Ben je boseigenaar in een Natura 2000 gebied, dan volg je samen met je bosgroep de managementplannen vanuit ANB op. De toekomst van je bos wordt in overleg met heel wat sectoren van het buitengebied overwogen en afgewogen op concrete keuzes en maatregelen. Komende periode liggen ook de nieuwe uitvoeringsbesluiten in kader van de wijzigende natuurwetgeving op tafel van de Vlaamse regering. Hierdoor komt er meer duidelijkheid en transparantie voor iedere boseigenaar met vragen rond beheerplannen, vergunningen, subsidies en herbebossingen!
In dit nummer: pg. 3 pg. 4 pg. 6 pg. 10 pg. 20 pg. 21 pg. 22
Vleermuizen in de Antwerpse bossen Bosbeheerplanning in verandering Beheer van veteraanbomen BosgroepNieuws: nieuws per Bosgroep Zoekertjes en advertenties Activiteiten en wandelingen Cursussen 2015
Digitale Bosgazet! De Bosgazet is vanaf nu ook digitaal verkrijgbaar. Wilt u deze vanaf de volgende editie enkel via e-mail ontvangen, geef dan een seintje via antwerpennoord@bosgroep.be Op deze manier kunnen we heel wat papier besparen!
Waarom bosgroepen? Vlaanderen telt ongeveer 146.000 hectaren bos en naar schatting is 70 % van dit bosareaal in privé-eigendom. De Vlaamse overheid heeft er bewust voor gekozen om ook de privéboseigenaars te betrekken in het beleid. De oprichting van de Vlaamse bosgroepen was een duidelijk signaal naar de boseigenaars toe om hen te stimuleren het beheer in eigen handen te nemen. Een kans om te grijpen… Het bos in Vlaanderen is bovendien enorm versnipperd. Deze versnippering is niet enkel ruimtelijk, ook een enorme eigendomsversnippering typeert de Vlaamse bossen. Zo zijn de meeste boseigendommen in Vlaanderen kleiner dan 1 ha! Het beheer van deze ‘minibosjes’ is voor de boseigenaars financieel onrendabel met als gevolg dat het beheer van deze sterk versnipperde bospercelen meestal achterwege is gebleven. Bovendien wordt de boseigenaar vaak geconfronteerd met problemen die hij niet altijd alleen kan oplossen, zoals bijvoorbeeld recreatieoverlast of sluikstorten. Wanneer verschillende eigenaars samen voor het bosbeheer zorgen, kan dit zonder de eigenaars op kosten te jagen. De belangrijkste taak van de bosgroepen is het stimuleren en coördineren van zo een samenwerking. In een bosgroep komen boseigenaars vrijwillig samen om het beheer van hun bossen te verbeteren. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gebruik te maken van onze diensten. Iedere eigenaar behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom.
Wat kan de bosgroep voor u doen? De belangrijkste taken van de bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren. U kan de coördinator contacteren voor:
Neem nu gewoon rustig je Bosgazet in de hand, en lees meer over veteraanbomen en hun beheer, klimaatvriendelijke bossen en het reilen en zeilen in je eigen bosgroepregio.
• gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, juridische, financiële en administratieve aspecten);
Veel leesplezier,
• organisatie van wandelingen, cursussen en excursies;
• informatie over hoe uw bos duurzaam kan beheerd worden, wat uw wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waar u als boseigenaar aanspraak op kunt maken; • hulp bij het aanduiden van dunningen; • hulp bij de bestrijding van Amerikaanse vogelkers en exoten door onze arbeidersploeg; • hulp bij het invullen van kapaanvragen, subsidiedossiers en hulp bij het opstellen van beheerplannen;
Frederic van Haaren, voorzitter van Bosgroep Antwerpen Noord vzw 2 | VOORWOORD | Woord vooraf
• coördinatie van gezamenlijke boswerkzaamheden en houtverkopen voor meerdere eigenaars zodat goedkoper en efficiënter werk geleverd kan worden.
Vleermuizen in de Antwerpse bossen
bosverband aangeplant, maar ook vaak als laanboom. Ook bij het beheer van parken botst men soms op de problematiek van kappingen van oude (solitaire) bomen of dreven. Vaak zijn deze parken de enige plaatsen in een verstedelijkte omgeving met voor vleermuizen geschikte bomen. Daarnaast kunnen kappingen of ontbossingen van oude(re) bossen problematisch zijn indien geen rekening gehouden wordt met de aanwezige dieren.
Soort in de kijker: Vleermuizen in de Antwerpse bossen Rosse vleermuis © Rollin Verlinde- VILDA.
Gewone grootoorvleermuis © Yves Adams -VILDA.
Dit is een provinciale prioritaire soort voor de provincie Antwerpen. Meer info is te lezen op www.provincieantwepen.be
Vleermuizen zijn Antwerpse provinciale prioritaire soorten. Dat wil zeggen dat we als provincie extra aandacht aan hen besteden. Belangrijk om te weten is dat “de” vleermuis niet bestaat. In de ganse wereld zijn er meer dan duizend vleermuissoorten. In Vlaanderen komen er een twintigtal soorten voor. Sommige soorten zijn zeldzaam, andere (redelijk) algemeen. Vleermuizen kunnen in functie van hun keuze voor verblijfplaats opgedeeld worden in boom- en grotbewonende vleermuizen. In onze regio zijn grotbewonende vleermuizen aangewezen op kunstmatige objecten, zoals huizen, bunkers, forten en ijskelders. Boombewonende vleermuizen gebruiken holten in oude bomen. Sommige soorten, bv. de watervleermuis, maken gebruik van zowel “grotten” als bomen. Voor hun overwintering verkiezen ze bunkers, forten en ijskelders, maar tijdens het zomerhalfjaar zijn te vinden in bomen. Tijdens de zomer verhuist een kolonie regelmatig van holte naar holte en gebruikt ze dus een netwerk van oude bomen. Boomholtes kunnen dus het hele jaar door in gebruik zijn door vleermuizen. Omzichtigheid is dan ook geboden bij het kappen van bomen. Strikte bescherming Alle vleermuizen genieten door het Soortenbesluit een strikte bescherming (bijlage 1, categorie 3). Deze bescherming vloeit voort uit de Habitatrichtlijn waarbij alle
vleermuizen opgenomen zijn op bijlage IV. De strikte bescherming betekent dat niet enkel het dier op zich (art. 10), maar ook de rust- en voortplantingsplaatsen (art. 14) beschermd zijn en niet verstoord mogen worden. Bovendien kan de bescherming absoluut werken ten aanzien van het ruimtelijk beleid. Wat bij ons in de Provincie Antwerpen? De provincie Antwerpen is rijk aan vleermuizen. Dit komt enerzijds door de aanwezigheid van de Antwerpse fortengordels die een van de belangrijkste overwinteringsplaatsen is voor vleermuizen in West-Europa en anderzijds door de aanwezigheid van nog heel wat bos, parken en dreven. In bepaalde delen van de provincie Antwerpen hebben vleermuizen een voorkeur voor Amerikaanse eiken. De typische naaldbossen in de Kempen zijn immers minder geschikt voor boombewonende vleermuizen. Hoewel met de komst van de criteria duurzaam bosbeheer meer aandacht is voor bosomvorming, zal het nog enkele decennia duren alvorens het loofhout voor vleermuizen geschikte holten heeft. Het duurt soms 80 jaar alvorens een inheemse boom een geschikte holteboom is; bij Amerikaanse eik is het vaak wel iets vroeger. Met een beleid gericht op een toename van natuurlijk bos, is ook de bestrijding van exotische boomsoorten – waaronder Amerikaanse eik – toegenomen. Deze bomen werden in het verleden niet enkel in
Meten is weten: vleermuisonderzoek Vleermuisonderzoek in functie van de opmaak van beheerplannen is heel belangrijk. Op basis van onderzoek kan men immers een vleermuisvriendelijk bosbeheer instellen en neemt men reeds van bij de aanvang maatregelen om impact van kappingen op vleermuizen te milderen. Het behoud van voldoende oude bomen is essentieel. Het definiëren van een schoontijd voor vleermuizen is niet evident aangezien vleermuizen boomholtes het jaar rond gebruiken. Kappingen moeten minstens plaatsvinden buiten de overwinteringsperiode en nadat de zomerkolonies uiteenvallen. Dit betekent dat de periode 15 september – 15 oktober of het vroege voorjaar (maart, maar opgelet bij strenge en late winter => aanvangsperiode te bepalen door het Agentschap voor Natuur en Bos) overblijft als minst schadelijke periode. Een vleermuisvriendelijk bosbeheer houdt in: • Vleermuizenonderzoek als input voor bosbeheerplan • Creëer een gevarieerd bos (structuur en leeftijd) met 10 vleermuisbomen per ha • Creëer gevarieerde kruidenrijke bosranden (insecten) • Creëer open plekken (variatie) • Aandacht voor waterhuishouding- en kwaliteit (open water, moeras, oeverzones langsheen grachten) Bij het omvormen van bosbestanden met exoten alsmede bij het kappen van geïsoleerd staande exoten wordt daarom geadviseerd eerst de invloed van deze kapwerken op de lokale vleermuispopulaties te onderzoeken. Mieke Hoogewijs, Adviseur biodiversiteit – fauna & flora
Bosinfo | VLEERMUIZEN IN DE ANTWERPSE BOSSEN | 3
Bosbeheerplanning IN VERANDERING
Veranderingen in het beleid: wat gebeurt er met mijn bosbeheerplan? Met het integratietraject van de bos- en natuurwetgeving vervalt het onderscheid tussen beboste terreinen en terreinen met open natuur. Deze worden immers samengebracht onder de noemer ‘natuurterrein’. Voor de natuurterreinen kan een natuurbeheerplan opgemaakt worden. Met het vereenvoudigde en uniforme natuurbeheerplan komt een einde aan de verschillende types beheerplannen en de verschillen inzake procedure en ondersteuning. Verschillende terreintypes (bos, open ecotopen, park, bermen, bomenrijen,…), verschillende eigenaars en eigenaarscategorieën, en verschillende ambities zullen dan in één beheerplan kunnen gecombineerd worden. Maar een beheerplan met één terreintype, één eigenaar en/of één ambitie blijft ook kunnen. Het klinkt veelbelovend maar wat staat een private bosbeheerder nu allemaal te wachten? Wat gebeurt er met de bestaande - al dan niet uitgebreide - bosbeheerplannen? En kunnen er tot op heden nog bosbeheerplannen opgemaakt en ingediend worden? In wat volgt, zoeken we het verder uit. Als je nu wil starten met een nieuw bosbeheerplan dan zijn er 3 opties: • je kan een beheerplan opmaken conform de huidige regelgeving, • je kan een beheerplan opmaken waarbij de vorm en inhoud conform de nieuwe regelgeving zijn of • je kan wachten tot de nieuwe regelgeving van kracht gaat (waarschijnlijk nog in 2015).
4 | Bosbeheerplanning | Bosinfo
Het spreekt voor zich dat het ANB optie twee stimuleert. Ervaring leert immers dat het opstellen van een uitgebreid bosbeheerplan gemiddeld 2 jaar duurt. Wordt nu gestart met de opmaak van een nieuw bosbeheerplan dan is de kans dus groot dat de nieuwe regelgeving van kracht zal zijn wanneer het plan ter goedkeuring wordt ingediend. Is dit nog niet het geval, dan zal het bosbeheerplan goedgekeurd worden volgens de huidige procedures en blijven de huidige subsidieregelingen van kracht. Van zodra de nieuwe regelgeving van kracht is, zal de beheerder vlot kunnen overstappen op het nieuwe systeem van het natuurbeheerplan en de hier aan gekoppelde subsidies. Bosbeheerplannen die nu ter goedkeuring worden ingediend, worden beoordeeld conform de huidige regels en afspraken. Bosbeheerplannen die in de goedkeuringsfase zitten op het moment dat de nieuwe regelgeving van kracht gaat, zullen ook beoordeeld worden conform de huidige regels en afspraken. De indiener van het bosbeheerplan heeft wel de mogelijkheid om het ingediende bosbeheerplan te herroepen en opnieuw in te dienen als een natuurbeheerplan. Vorm en inhoud moeten dan conform het nieuwe uitvoeringsbesluit zijn. En wat met de bestaande bosbeheerplannen? Van het moment dat de nieuwe regelgeving in werking treedt, worden de goedgekeurde bosbeheerplannen binnen een periode van 6 jaar
Bosbeheerplanning IN VERANDERING
geëvalueerd en zo nodig aangepast. Kunnen de terreinen een bijdrage leveren aan de realisatie van de Europese natuurdoelen (Natura 2000) dan zal de evaluatie binnen de 4 jaar gebeuren. Zijn er geen aanpassingen nodig, dan geldt het bestaande bosbeheerplan als natuurbeheerplan vanaf de datum vermeld in het evaluatieverslag. Zijn er wel aanpassingen of aanvullingen nodig, dan moet het aangepaste bosbeheerplan ter goedkeuring worden voorgelegd aan het ANB. Na goedkeuring ervan, geldt het als natuurbeheerplan en gaat de nieuwe subsidieregeling van kracht. In afwachting van de evaluatie door het ANB worden de beheermaatregelen voorzien in het bosbeheerplan uitgevoerd en blijft de huidige subsidieregeling van toepassing. Wat de subsidiëring van de beheerplannen betreft, zal in het nieuwe subsidiebesluit de toekenning van subsidies maximaal gekoppeld worden aan het natuurbeheerplan en de opvolging daarvan. Ook de overgang van het oude naar het nieuwe systeem zal hieraan gekoppeld worden. Dit betekent dat zolang de nieuwe regelgeving niet van kracht is, de huidige subsidieregelingen blijven gelden. Van zodra een nieuw natuurbeheerplan wordt goedgekeurd of een bestaand beheerplan geldt als natuurbeheerplan volgens de nieuwe regelgeving, zullen de nieuwe subsidies gelden. Kortom: zolang jouw bestaande bosbeheerplan niet geëvalueerd werd in het kader van de nieuwe regelgeving, zal de huidige subsidieregeling van toepassing blijven. Liselot Ledene, Inverde
Meer info: Huidige regelgeving opmaak bosbeheerplannen: http://www.natuurenbos.be/bosbeheerplanning Nieuwe regelgeving natuurbeheerplanning: http://www.natuurenbos.be/nl-BE/natuurbeleid/natuur-ennatura-2000/Geintegreerd%20natuurbeheer Met de nieuwe wetgeving vervalt het onderscheid tussen beboste terreinen en terreinen met open natuur. Deze worden immers samengebracht onder de noemer ‘natuurterrein’.
Bosinfo | Bosbeheerplanning | 5
Beheer van veteraanbomen
Recent in Vlaanderen: het beheer van veteraanbomen Om maar meteen met een cliché te openen: “Dood hout brengt leven in het bos”. Ik hoop daarvan niemand meer te moeten overtuigen. Veel minder aandacht is er voor levende oude bomen. Toch zijn net die veteraanbomen ecologisch vaak waardevoller dan dood hout. Ze spelen een sleutelrol in de biodiversiteit omdat ze een rijk en vaak gespecialiseerd ecosysteem ondersteunen. Zeldzame, Europees beschermde keversoorten als juchtleerkever, heldenboktor of alpenboktor en ook bepaalde korstmossen en schimmels leven enkel in of op levende (holle) bomen. Ook boombewonende vleermuizen als rosse vleermuis en bosvleermuis vinden een dode boom heel wat minder interessant dan een levende. Voor een beheerder is dood hout nog enigszins vatbaar en beheerbaar: je streeft naar x aantal kubieke meter dood hout per hectare. Kort door de bocht: door enkele dode bomen in het bos te laten liggen of staan, kun je de hoeveelheid dood hout in het bos op korte termijn opkrikken. Moeilijker wordt het als het gaat over veteraanbomen. Die creëer je niet zomaar en als ze er al zijn, is hun beheer en dat van de soorten die ermee samenleven niet evident. Wat is een veteraanboom?
Het is moeilijk om een eenduidige definitie te plakken op veteraanbomen: er zijn verschillende benaderingen mogelijk. Een belangrijke misvatting is dat het steeds om heel oude of heel
Zwavelzwam is een van de typische soorten voor veteraaneiken die ervoor zorgt dat het niet langer functionele kernhout wegrot.
6 | Beheer van veteraanbomen | Bosinfo
dikke bomen moet gaan. Veel veteraanbomen in Vlaanderen zijn bijvoorbeeld oude fruitbomen of knotbomen van amper 100 jaar oud. Belangrijker dan leeftijd of omvang zijn de kenmerken die een veteraanboom ecologisch zo interessant maken: een holle stam, kleine en grote holtes in de stam, takken en stamvoet, allerlei (houtrot)schimmels, zwaar dood hout in de kroon, spleten en scheuren in stam en takken, … Allemaal kenmerken die geassocieerd zijn met bomen die over hun hoogtepunt heen zijn en in hun laatste levensfase aanbeland zijn: de aftakelingsfase. Laat je niet misleiden door die ietwat negatieve benaming, bomen in de aftakelingsfase zijn allesbehalve ‘stervend’. Ze streven naar een nieuw evenwicht tussen de kroon en de aftakelende wortels en uithollende stam. Dergelijke veteraanbomen kunnen nog tientallen tot honderden jaren verder leven. Natuurlijke processen bij veteraanbomen
Het natuurlijke aftakelingsproces bij bomen gaat doorgaans gepaard met een natuurlijke kroonreductie en de vorming van een secundaire kroon. De buitenkroon sterft geleidelijk aan af en wordt vervangen door nieuwe takken in de binnenkroon of op de stam. Die nieuwe takken ontstaan uit slapende knoppen of adventiefknoppen, wat wij waterlot noemen. Voor de productie van kwaliteitshout absoluut ongewenst, maar voor een oude boom absoluut noodzakelijk om verder te kunnen leven. Het
Veteraaneik in een begraasde bosweide in Engeland. De boom was vroeger duidelijk groter, maar heeft door natuurlijke kroonreductie een lagere, secundaire kroon gevormd.
Beheer van veteraanbomen
spreekt voor zich dat zo’n kroonreductie in een klassiek opgaand bos geen evident verhaal is: omwille van lichtgebrek door concurrentie met zijn buren kan een veteraanboom niet al te laag worden. Over dit dilemma later meer. De rol die houtrotschimmels spelen in dit verhaal is zeer interessant. Houtrotschimmels die in levende bomen leven hebben hun imago tegen: ze worden vaak onder de noemer ‘parasiet’ gerangschikt. Niet altijd terecht: soorten als zwavelzwam en biefstukzwam, typische soorten voor veteraaneiken, houden zich ver van het levende hout en rotten enkel het fysiologisch dode kernhout weg, weliswaar ook in levende bomen. Strikt genomen zijn dit saprofieten: organismen die leven op dood organisch materiaal. Bekijk het even vanuit het standpunt van zo’n oude boom. Doorheen de eeuwen heeft die een gigantische massa hout opgebouwd, waarvan het overgrote deel fysiologisch niet langer functioneel is. Bovendien kunnen de wortels de enorme kroon niet langer onderhouden, waardoor die geleidelijk aan terugsterft. Dikke bomen hebben bovendien die intacte houtcilinder helemaal niet nodig voor de stevigheid, een holle buis voldoet ruimschoots. De zwavelzwam wordt op dat moment een bondgenoot in de zoektocht naar een nieuw evenwicht tussen kroon, stam en wortels. Hij zorgt er namelijk voor dat de schat aan opgeslagen voedingsstoffen in de stam gerecycleerd wordt. Veteraanbomen vormen vaak zelf wortels in het vermolmde hout in de stam (ze recycleren met de hulp van de schimmel als het ware zichzelf ). In dezelfde beweging raakt de boom ook verlost van zijn niet langer functionele zware gesteltakken. Resulaat: een korte, dikke, holle boom met een compacte nieuwe kroon, die er weer enkele eeuwen tegenaan kan. Waar vind ik veteraanbomen?
Veteraanbomen kun je zowat overal in het landschap tegenkomen. In Vlaanderen staan ze vaak in meer open landschappen: oude knotbomen en houtkanten, hoogstamboomgaarden, grensbomen, parkbomen, … Elders in Europa vind je ze vaak terug in bosweiden: halfopen landschappen met vrij uitgroeiende bomen of knotbomen waaronder al dan niet intensief beweid werd. Onder meer omwille van het relatief intensieve landgebruik sinds de middeleeuwen zijn dergelijke landschappen in Vlaanderen nooit een vertrouwd beeld geweest. Ook in onze bossen komen al sinds de middeleeuwen weinig dikke oude bomen voor. Noch in een historisch hakhout- of middelhoutbeheer, noch in het later ‘klassieke’ hooghoutbeheer hadden veteraanbomen een plek. De laatste decennia is er wel een verhoogde aandacht voor oude bomen in het bos, waardoor ze nu steeds meer voorkomen. In het Vlaamse stuk van het Zoniënwoud zijn er bijvoorbeeld al meer dan 7000 bomen dikker dan een meter geteld. In de meeste gevallen gaat het om bomen die nog niet in de aftakelingsfase gekomen zijn, al zijn het wel de potentiële veteraanbomen van de toekomst. Je kunt je afvragen of veteraanbomen wel hun plek hebben in een natuurlijk bos. Zoals hierboven al aangehaald, is natuurlijke kroonreductie een proces dat moeilijk te verzoenen valt met gesloten opgaand bos. Zonder die discussie hier te willen openen,
moeten we ons eerst de vraag stellen hoe zo’n ‘natuurlijk’ bos er zou moeten uitzien. De discussie tussen de fans van Frans Vera en de aanhangers van de ‘klassieke’ gesloten-bosstrekking over de rol van grote grazers in het openhouden van het landschap is nog niet beslecht. Er zijn echter steeds meer aanwijzingen dat het oorspronkelijke landschap in Europa helemaal niet zo gesloten was, maar dat er eerder sprake was van een mozaïek van (half )open en gesloten landschappen. En daarin hebben veteraanbomen en de geassocieerde, vaak lichtminnende, soorten zeker wel een plek, getuige daarvan zijn de bosweideecosystemen. Actief beheren of de natuurlijke processen hun gang laten gaan?
Als bomen toch uit zichzelf veteraanbomen worden, rijst natuurlijk de vraag of we ze dan wel actief moeten gaan beheren. Net zoals bij de meeste aspecten van het natuurbeheer is nulbeheer ook voor veteraanbomen enkel mogelijk in het geval van voldoende grote en robuuste (half )natuurlijke landschappen. Daar is in het versnipperde Vlaanderen uiteraard slechts zelden sprake van. Een belangrijke factor in het natuurlijke beheer van landschappen met veteraanbomen blijkt bijvoorbeeld de aanwezigheid van grote grazers te zijn, wat in Vlaanderen (zeker in bossen) geen evidentie is. Het beheer van veteraanbomen kun je op verschillende manieren benaderen. Prioriteit is uiteraard de boom in leven houden. Pas in tweede instantie kan het beheer gericht worden op specifieke geassocieerde soorten of soortengroepen. 1. Vrijstellen
Veteraanbomen lijden vaak onder concurrentie door jongere, vitale bomen. Ze stonden vroeger doorgaans in lichtrijkere omstandigheden: overstaanders uit middenbos waar het hakhoutbeheer achterwege is gebleven of bomen die bij een eindkap gespaard zijn, net om ze oud te laten worden. Sommige vrij uitgegroeide bomen geraken ook ingesloten door verbossing of bebossing. Voor de steeds lager wordende veteraanboom is zorgt die concurrentie voor lichtgebrek en conditieverlies. Het vrijstellen van veteraanbomen zal dus vaak een eerste cruciale stap zijn in hun beheer. Ga daarbij niet al te bruusk te werk. Zowel
Door het vellen of snoeien van de buurbomen is een ring van licht gecreëerd rond een veteraanbomen (foto: David Humphries, City of London)
Bosinfo | Beheer van veteraanbomen | 7
Beheer van veteraanbomen
voor de boom zelf als voor de geassocieerde organismen kan een plotse sterke vrijstelling de doodsteek betekenen. De boom zelf kan door uitdroging en veranderde windbelasting afsterven of afbreken en schaduwminnende soorten (bv. korstmossen) die profiteerden van de veranderde omstandigheden kunnen verdwijnen. Geleidelijkheid is de boodschap! De Engelse term ‘halo clearance’ dekt de lading nog het best: creëer een ‘halo’, een ring van licht, rond de veteraanboom en wacht af hoe de boom daarop reageert. Reageert de boom niet, dan heeft verder vrijstellen doorgaans geen zin. Reageert de boom door de vorming van nieuwe scheuten in de binnenkroon en lager op de stam en gesteltakken, dan kun je hem geleidelijk aan verder vrijstellen en eventueel snoeien. 2. Natuurlijke kroonreductie begeleiden door snoei
Op een gegeven moment wordt de kroon van een ouder wordende boom te zwaar voor de holle stam of gesteltakken. Je kunt de boom dan het natuurlijk proces van kroonreductie laten ondergaan, al loop je dan het risico dat hij volledig openscheurt of omvalt. Om dit risico te verkleinen, kan je kiezen voor een actief beheer en de kroon preventief reduceren door snoei. Zeker bij bomen die omringd zijn door jonge, vitale omstaanders wordt de natuurlijke kroonreductie belet: door lichtgebrek kunnen nieuwe scheuten lager in de kroon zich moeilijk ontwikkelen. Dit type snoei is enkel zinvol als je kan afleiden dat de veteraanboom goed zal reageren, bijvoorbeeld door de aanwezigheid van veel nieuwe scheuten in de binnenkroon of op een takstomp van een afgebroken tak. Als de boom geen enkele hergroei vertoont lager in de kroon, heeft een reductie geen zin en moet je mogelijk eerst zorgen voor meer licht in de binnenkroon. Ook hier is geleidelijkheid het toverwoord. Haal in geen geval de volledige kroon weg. Hoeveel je dan wel wegsnoeit is afhankelijk van boomsoort, conditie van de boom, vorm van de kroon, …
die in dood hout leven zijn namelijk op zoek naar een specifiek habitat. Als er een lichtminnende kever bijvoorbeeld eitjes gelegd heeft in een liggende stam die jij een half jaar later in de schaduw legt, is al zijn moeite natuurlijk voor niets. 4. Beheer voor de geassocieerde organismen
Naast het pure overleven van de boom kun je het beheer ook afstemmen op bepaalde organismen die geassocieerd zijn met veteraanbomen. Zo zijn sommige zeldzame korstmossen meer of minder lichtminnend, vragen bepaalde schimmels specifieke habitats of hebben sommige keversoorten bloeiende nectarplanten nodig in de omgeving van de veteraanboom waarin ze als larve in het dode hout leefden. Door bijvoorbeeld te zorgen voor meer of minder licht op stam, takken of bodem of door het aanplanten van bloeiende struiken in de omgeving kun je specifieke soorten of soortgroepen stimuleren. 5. Vrijhouden van de omgeving
Eens je een vitale, korte, dikke veteraanboom hebt, komt het er natuurlijk op aan om ervoor te zorgen dat hij niet opnieuw overgroeit. Dat kan door een rigoureus hakhoutbeheer te voeren (niet afgestemd op het hakhout, maar op de lichteisen van de veteraanboom) of door een vorm van begrazing in te voeren. Zeker voor uitgestrekte, halfopen landschappen is dat een kostenefficiënte vorm van beheer. Er wordt momenteel volop geëxperimenteerd met begrazing door runderen, pony’s, schapen en zelfs varkens.
Grote grazers zoals deze Exmoorpony, een primitief paardenras, kunnen er mee voor zorgen dat veteraanbomen niet opnieuw overgroeien.
Generatiekloof Een verwaarloosde knotbeuk in Spaans Baskenland is opengescheurd onder het gewicht van de kroon.
3. Wat met het afgebroken of weggesnoeide hout?
Laat omwille van de ecologische waarde en een gesloten mineralenkringloop het afgebroken of weggesnoeide hout zoveel liggen. Probeer het ook zo weinig mogelijk te verzagen. Op plekken waar dat niet kan, moet je het hout zo snel mogelijk weghalen of naar zijn definitieve plek brengen. Organismen 8 | Beheer van veteraanbomen | Bosinfo
Naast de schaarste aan veteraanbomen kampen de organismen die ervan afhankelijk zijn met nog een tweede probleem: vaak zijn er op een bepaalde plek slechts één of enkele veteraanbomen aanwezig. Net als zogenaamde oudbosplanten zijn de met veteraanbomen geassocieerde organismen doorgaans weinig mobiel. Bovendien hebben ze vaak een vrij lange levenscyclus. Veel keverlarven die in rot hout leven doen er meer dan vijf jaar over om volwassen te worden. Dat maakt dat deze soorten vaak opgesloten zitten in één of enkele bomen, waardoor ze heel kwetsbaar zijn.
Beheer van veteraanbomen
Voldoende aandacht voor bestaande veteraanbomen is dus uitermate belangrijk, maar gaat wat voorbij aan de generatiekloof die op veel plaatsen gegroeid is: er zijn enkele veteraanbomen en daarrond vooral bomen die decennia of eeuwen jonger zijn en nog geen veteraankenmerken vertonen. Om de biodiversiteit te waarborgen zullen de bestaande veteraanbomen moeten blijven leven tot er voldoende opvolgers zijn die bovendien nog eens voldoende dichtbij staan én voldoende van dezelfde biotopen bieden. Een veteraaneik ondersteunt namelijk een andere levensgemeenschap dan een veteraanlinde. Een mogelijke oplossing voor het dichten van deze generatiekloof is de zogenaamde ‘veteranisering’ van jongere bomen. Kort door de bocht komt dat neer op: vergeet alle aspecten van ‘goed bomenbeheer’ en mismeester je bomen zodanig dat ze op korte termijn verouderen en aftakelen. Voor sommige geassocieerde soorten kan zo’n geveteraniseerde jongere boom perfect het nodige biotoop leveren. Momenteel lopen er experimenten om uit te zoeken wat het beste werkt: takken ringen, gaten boren, bomen toppen, bomen half ringen, … Deze technieken kun je toepassen op bomen die je anders toch zou verwijderen om meer licht te geven aan veteraanbomen. Conclusie
Veteraanbomen spelen, meer nog dan dood hout, een cruciale rol in het behoud van de biodiversiteit. Ze ondersteunen een levensgemeenschap met heel wat zeldzame gespecialiseerde soorten. Omwille van hun zeldzaamheid en de specifieke problemen waarmee ze kampen (lichtgebrek, kans op openscheuren, generatiekloof, …) , vragen ze een gericht beheer. In de meeste gevallen volstaat het om ze vrij te stellen en hun kroon gericht te reduceren. Daarnaast moet het beheer afgestemd zijn op de geassocieerde organismen, op het vrijhouden van concurrentie en op het creëren van een netwerk van (toekomstige) veteraanbomen of ‘geveteraniseerde’ bomen.
Kennisdeling over veteraanbomenbeheer Eind 2014 liep het Europees project VETree af, een acroniem voor Vocational Education and Training on veteran trees. Inverde is de Belgische partner én coördinator. Doelstelling was de kwaliteit en kwantiteit van opleidingen over het beheer van veteraanbomen in heel Europa stimuleren. Dat gebeurt door reeds bestaande (lokale) kennis te bundelen, zodat experimenten en fouten uit het verleden niet onnodig herhaald worden en we niet langer veteraanbomen verliezen door verkeerde ingrepen. Dit project mikt niet rechtstreeks op de eindgebruikers van deze opleidingen, maar op de potentiële lesgevers. Door hen op te leiden (‘Train the trainers’) en te voorzien van gratis kwaliteitsvol lesmateriaal, kunnen zij zelfstandig opleidingen organiseren op een basisniveau voor iedereen die daar nood aan heeft: bos- en bomenbeheerders, boomverzorgers, landbouwers, … Meer info, het opleidingsmateriaal en de video’s vind je op www.vetree.eu Daarnaast hebben Inverde en ANB recent ook een vertaalde en herwerkte versie uitgegeven van het boek ‘Veteran trees – a guide to good management’, uitgegeven door het Ancient Tree Forum. De focus ligt in het boek niet enkel op de veteraanboom zelf, maar ook op de bescherming en het behoud van alle organismen die er mee samen leven. Meer info op www.inverde.be/veteraanbomen
Tom Joye, Inverde
Nu de achtergrond en aanpak van veteraanbomen werd toegelicht, gaan we graag in de volgende editie dieper in op concrete voorbeelden in de Provincie Antwerpen. Beleidsadviseur Frank Buysse neemt ons mee in deze ‘nieuwe’ aanpak van veteraanbomen.
Bosinfo | Beheer van veteraanbomen | 9
Bosgroep Kempense Heuvelrug
Neen! Klimop (Hedera helix) is een plant die langs bomen en constructies omhoog klimt om zo aan meer zonlicht te geraken. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, is klimop dus geen parasiet die bomen aantast!
Kan klimop een boom wurgen? Een zomereik waarin klimop zich langzaam maar zeker naar boven hijst.
Belbosactie: lever je oude gsm in voor een extra boom in het bos! De Belbosactie loopt al voor de tweede maal en bosgroep Kempense Heuvelrug draagt graag een steentje bij door mee oude gsm’s in te zamelen. In 2013 kon in Kasterlee een perceel bebost worden met de opbrengst van de actie. Je kan dus nog steeds je oude gsm op het bosgroepkantoor in Kasterlee komen inleveren!
Met zijn luchtwortels hecht hij zich aan boomstammen of muren. Normaal gezien vormt dit voor de boom of muur in kwestie weinig problemen. Wanneer een oude klimop uitgroeit tot in de kruinen van bomen, vergroot wel de kans op takbreuk. Zeker bij zware wind of sneeuwval kan het extra gewicht van de klimop oorzaak zijn van het uitscheuren van takken. Verder is klimop meestal een niet graag geziene gast in het bos. Nochtans hoort
klimop helemaal thuis in onze bossen, zij het eerder op meer vochtige en rijkere gronden. Bovendien zijn er ook heel wat ecologische voordelen van klimop in je bos. Ten eerste bloeit klimop in de herfst, een periode waarin er voor insecten en vlinders weinig nectar en stuifmeel te vinden is. Daarnaast biedt klimop ook heel wat beschutting- en nestgelegenheid voor vogels en vlinders. Uit ecologische overwegingen kun je de klimop in je bos beter laten groeien. Als de klimop storend of te groot zou worden, kan je onderaan de boomstam de klimopstengels doorknippen. Het afgeknipte stuk zal dan geleidelijk verdorren en uit de boom vallen.
Update beheerwerken Na het seizoen van de houtverkopen volgt het seizoen van de exploitaties. Vele brandhoutloten zijn intussen al afgewerkt. Ook de industriële exploitaties lopen op volle toeren… Vooral in de omgeving van het Zwart Water, tussen Lichtaart en Herentals, werd al flink geëxploiteerd. De beheerwerken in privé bossen vielen toevallig samen met beheerwerken van andere terreinbeherende organisaties (ANB & Natuurpunt). Voor de bosgroep werden hoofdzakelijk reguliere dunningskappen uitgevoerd: dit om de resterende bomen en de ondergroei meer kansen te geven. Het natte weer zorgde voor moeilijke omstandigheden, waardoor lokale zandwegen al snel onberijdbaar bleken. Na de werken in het voorjaar zullen de wegen hersteld worden in hun oorspronkelijke staat. Eind februari werd gestart met de exploitatie van de loten in Kasterlee (Hoge Rielen en Rees). Daarna was het de beurt aan het lot in Postel. Indien er voor de loten in Kasterlee nog gegadigden zijn voor het opruimen van kroonhout, mag u steeds contact opnemen met het kantoor in Kasterlee. Tijdens het drukken van deze Bosgazet
10 | Bosgroep Kempense Heuvelrug | Bosgroepnieuws
zouden ook de natuurbeheerwerken in boscomplex ’t Heiken (Vorselaar) plaatsvinden. Na het afwerken van alle administratieve procedures is er eindelijk groen licht. Er wordt nabij een bestaand natuurgebied van Natuurpunt een stuk bos geplagd in functie van heideherstel. Bovendien worden 2 waterpartijen ecologisch hersteld en ingericht: De exoten en de hoge bomen rondom de
Marcel Vroom aan het werk met de harvester in boscomplex Rees-Boekweitbaan.
waterpartijen worden verwijderd, de oevers afgeschuind en het slib geruimd. Zo bekomen we een betere waterkwaliteit en hebben amfibiën gunstigere leefomstandigheden. In de volgende Bosgazet hopen we u de eerste resultaten te kunnen tonen!
Bosgroep Kempense Heuvelrug
Bosgroep stelt toekomstvisie op! De Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw startte in 2014 een proces op om gerichter na te denken over de toekomst van de Kempense bossen en de werking van de Bosgroep. Graag willen we een visie opstellen om onze leden ook in de toekomst verder te helpen met een deskundig bosbeheer. Er kwam een voorverslag tot stand in een samenwerking tussen afgevaardigden van de Raad van Bestuur, het personeel, de vrijwilligers en het Agentschap voor Natuur en Bos. Dit document diende als achtergrond en opdracht voor het maken
van een visie in woord en beeld door een redactie- en communicatiebureau. Er werd een openbare aanbesteding uitgeschreven en de opdracht werd gegund aan communicatiebureau De Witte uit Zonhoven. Zij krijgen de opdracht om de leden van de Bosgroep Kempense Heuvelrug te bevragen. U kunt binnenkort dan ook een telefoontje of e-mail van hen verwachten. Uw medewerking wordt door ons van harte toegejuicht: we willen immers heel graag weten hoe u uw bos in de toekomst wil beheren en hoe we u hiermee het best van dienst kunnen zijn.
Aan de hand van deze informatie wordt in de loop van 2015 een toekomstvisie opgesteld in tekst. Om deze visie op een aantrekkelijke en begrijpelijke manier tot leven te laten komen bij alle boseigenaars komt er tevens een perstekst, een folder met de resultaten, een infographic (informatieve illustratie) en een powerpoint presentatie. Hiermee kan het personeel op infovergaderingen toelichting geven bij de toekomstvisie. Tenslotte zal het logo van de Bosgroep opgefrist worden maar wel herkenbaar blijven!
Verslag Algemene Vergadering De Algemene Vergadering vond plaats op 28 februari in de Hooibeekhoeve in Geel. Er werd eerst gewandeld doorheen boscomplex Breeven waar we enkele beheerwerken van de bosgroep konden bekijken: reguliere dunningskappen via industrie- en brandhout, aanplant van kloempen en een experiment met de Q/D methode in een jonge dennenaanplant. Om 11u opende Rik Röttger de vergadering en gaf het woord aan de coördinator die volgende punten behandelde: • • • •
Lezing en goedkeuring verslag AV 2014 Lezing en goedkeuring rekeningen 2014 en begroting 2015. De financiële balans van 2014 was wederom positief. De activiteiten van 2014 werden toegelicht. Boekhouder Kurt Winkelmans gaf een transparant overzicht van de financiële situatie van de bosgroep. Vragenronde Volledige en gehele kwijting en ontlasting aan de bestuurders over het door hen gevoerde bestuur.
Na de vergadering was het tijd voor de receptie met hapjes en drankjes. Enkele leden werden geïnterviewd door communicatiebureau De Witte in functie van het opstellen van onze toekomstvisie. Bij het huiswaarts keren kregen alle aanwezigen een (Europese!) vogelkers mee om in hun eigen bos te gaan planten!
Deze jonge boseigenaren kunnen met de spade aan de slag! Bosgroepnieuws | Bosgroep Kempense Heuvelrug | 11
BOSGROEP zuiderKEMPEN ZUIDERKEMPEN
Twijfel je of weet je niet goed waarom vrijwilligerswerk bij Bosgroep iets voor jou zou kunnen zijn?! Peter Stubbe, bosconsulent in De Bergen in Herenthout, verwoordt mooi waarom hij vrijwilligerswerk doet bij de Bosgroep Zuiderkempen vzw.
Vrijwilliger aan het woord Peter bereidt de aanplant van een kloemp voor.
Bosgroep Zuiderkempen vzw kan voor zijn werking rekenen op tal van gemotiveerde vrijwilligers. Deze bosliefhebbers helpen mee schalmen, kloempen en bosranden planten, achteraf deze aanplantingen verplegen, enz. Al dit werk wordt gedaan met een lach en veel plezier. Heb je interesse om af en toe mee te komen helpen om de bossen in de Zuiderkempen mooier te maken? Dan kan je altijd contact opnemen met de bosgroep. Iedereen welkom!
Als kleine boseigenaar en natuurliefhebber ben ik samen met vele anderen uitgenodigd om een voorstelling van de bosgroep bij te wonen. Sindsdien is de interesse gegroeid om iets te kunnen doen voor de natuur en het huidige bosbestand, toen nog onder het moto "begin bij jezelf". Al snel werd ik gevraagd als vrijwilliger en tevens ook als bosconsulent voor de zone "Bergen" in Herenthout. Door een gebrek aan de nodige basiskennis maar met gezonde leergierigheid, geniet ik nog steeds van alle schalmdagen, vergaderingen, infodagen, uitstappen, en zo veel meer... die de bosgroep organiseert. Met mijn 42 jaar ben ik een van de jongste telgen van de vrijwilligers en heb ik veel respect voor de ervaring, natuur- en mensenkennis die mijn wijze collega's bezitten. Maar deze leeftijd wil ook zeggen dat ik nog een voltijdse job en nog tal van andere activiteiten op mijn vork neem, waardoor ik jammer genoeg niet bij elke actie aanwezig kan zijn. Onlangs op een aanplantingsdag mijn handen uit de mouwen gestoken, en het aangename gevoel gekregen echt iets aan de toekomst te doen. Ooit vertelde iemand mij "Je bent met de job van je leven bezig als je de tijd vergeet door je bezigheid"
Aankondiging Algemene Vergadering Alle effectieve en sympathiserende leden zijn van harte welkom op de jaarlijkse algemene vergadering van de Bosgroep Zuiderkempen vzw op woensdag 22 april om 19.00u in het Vrijetijdscentrum “de Kruierie”, Bevrijdingsstraat 1 te Balen. Zoals elk jaar geven we een overzicht van de activiteiten en de financiën van de bosgroep. Dit jaar staan er opnieuw verkiezingen van de Raad van Bestuur op het programma. Als u zich kandidaat wil stellen om lid te worden van de Raad van Bestuur, gelieve vóór 1 april 2015 je naam, adres en telefoon via mail (zuiderkempen@bosgroep.be) naar ons door te sturen. Voor meer info kan je steeds bij ons terecht! De Algemene Ledenvergadering is een ideale gelegenheid om, vergezeld van drank en hapjes, met andere boseigenaars en bosliefhebbers na te kaarten. Hopelijk tot dan!
12 | Bosgroep zuiderkempen | Bosgroepnieuws
BOSGROEP zuiderKEMPEN
Beheerwerken bossen van de Zuiderkempen Harvester aan de slag in Herenthout.
De voorbije winter hebben brandhoutkopers weer heel wat werk verzet in de bossen. Daarbij werden ze wel enigszins gehinderd door het natte weer. We hebben verschillende verhalen gehoord over vastgereden wagens en sommige bossen stonden zelfs onder water! Met het nodige doorzettingsvermogen zijn alle loten toch weer op een ordentelijke manier gekapt. Het wordt ons jaar na jaar duidelijker dat het leger aan brandhoutgeïnteresseerden in onze regio een echte zegen is. Dankzij hen kunnen heel wat noodzakelijke beheerwerken uitgevoerd worden. In de bosgebieden 'Verloren Schaap' (Meerhout) en 'De Bergen' (Herenthout) vond ook een industriële exploitatie van gezamenlijke naaldhoutloten plaats. Door de kapping hebben de toekomstbomen weer voldoende ruimte gekregen om zich te ontwikkelen. Ook valt meteen op hoeveel licht er nu tot op de bosbodem kan doordringen, wat een hele dynamiek in het bos teweeg zal brengen. Opkomend loofhout zal zich manifesteren in de nevenetage, wat de variatie en natuurwaarde van de bossen natuurlijk sterk ten goede komt.
Opstart nieuwe boscomplexen Balen & Meerhout Met een infovergadering eind januari in Olmen (Balen) is de opstart van twee nieuwe boscomplexen uit de startblokken geschoten. Het gaat om de bossen rond Straalheide en Stotert, grotendeels op Balens grondgebied gelegen en deels in Meerhout. Boscomplexen met in totaal een 200-tal hectare bos en eigendom van ruim 300 privé-eigenaars. Het is de eerste maal dat de Bosgroep Zuiderkempen vzw hier actief is. Er bevinden zich dan ook heel wat bossen waar een beheerachterstand kan worden weggewerkt. Het grote aantal aanwezigen op de infoavond (70-tal geïnteresseerden) en invulstrookjes met de vraag om een terreinafspraak, bewijst dat er nood is aan ondersteuning. Pieter-Jan Swinnen en Jan Seynaeve zullen de komende tijd individuele terreinbezoeken doen met geïnteresseerde eigenaars en hen bijstaan bij het beheer van hun bossen.
Situering van de boscomplexen. Bosgroepnieuws | BOSGROEP ZUIDERKEMPEN | 13
BOSGROEP noorderKEMPEN
Het resultaat van warme winters?
Een maand na de houtverkoop in Merksplas organiseerde de Bosgroep Noorderkempen op dinsdag 2 december een tweede houtverkoop in Ravels. Ze deed dit in samenwerking met de gemeente en de Provincie Antwerpen. Jammer genoeg was de opkomst voor deze verkoop heel wat lager dan in Merksplas en dan een jaar eerder in Ravels. De voorbije zachte winters maakte immers dat heel wat brandhoutliefhebbers nog over een voorraad brandhout beschikten. Hierdoor bleven de houtprijzen in Ravels onder de verwachting. De coĂśrdinator besliste uiteindelijk om een tiental loten in te houden omdat ze de minimumprijzen niet haalden. Deze loten zullen komende winter opnieuw te koop aangeboden worden.
Aftrap beheerwerken boscomplex Kempense Kleiputten Vorige keer maakten jullie al kennis met het boscomplex Kempense Kleiputten dat hoofdzakelijk gelegen is in het zuiden van Rijkevorsel. De contacten met de eigenaars zijn volop aan de gang en de eerste overeenkomsten werden al afgesloten. Voor de schoontijd zullen we de eerste beheerwerken al uitvoeren. Het gebied heeft een hoge potentie wat betreft natuurwaarden. Op de foto’s zien jullie het perceel waar we de werken zullen uitvoeren. We zullen een aantal randen volledig laten kappen zodat er bosranden kunnen ontwikkelen. Ook langs de twee vennen die in het bos liggen zullen we de oevers een tiental meter vrijzetten om licht door te laten.
Het bos voor de start van de beheerwerken.
Door deze ingrepen willen we de biodiversiteit in het bestand verhogen. Hierbij denken we dan in eerste plaats aan het ontwikkelen van bosranden met inheemse struiksoorten. Bijgevolg zullen we een goede biotoop ontwikkelen voor onder andere vlinders en bijen. Verder in de voedselketen zal dit natuurlijk ook meer vogels aantrekken. Belangrijk is dat we de beheerwerken geleidelijk uitvoeren om het wild niet af te schrikken. In een volgende stap zullen de oevers worden afgeschuind en zal de rest van het bos gedund worden. In de volgende editie van de bosgazet laten we jullie het resultaat zien van de tot dan uitgevoerde beheerwerken.
14 | BOSGROEP NOORDERKEMPEN | Bosgroepnieuws
BOSGROEP NOORDERKEMPEN
Boscomplex Weelde-Poppel op gang getrokken In maart startte de Bosgroep met een nieuwe boscomplex Weelde-Poppel in gemeente Ravels, waarbij geïnteresseerde boseigenaars kunnen deelnemen aan een gezamenlijk natuurbeheerplan In het verleden was de Bosgroep reeds actief bij een aantal boseigenaars in het gebied, zoals de Schrieken. Toen bleek er nog veel achterstallig beheer in de omliggende bossen. Daarom werden nu via de gemeente de boseigenaars over een ruimer gebied van Poppel en Weelde (een 300tal eigenaars in totaal) aangeschreven. Tal van eigenaars, waaronder ook enkele grotere, reageerden reeds positief. De Bosgroep zal in de loop van de komende maanden samen met hen op terrein gaan en advies verlenen. Ook zal de Bosgroep eigenaars van bossen met langdurig achterstallig beheer zelf vrijblijvend contacteren voor een eventueel terreinbezoek of voorstel tot ondersteuning. Ivm de subsidieregeling voor omvorming naar een bepaald bosdoeltype zal er in de loop van de komende maanden meer duidelijkheid komen vanuit ANB.
Opgepast vallende bomen! Elk jaar verkoopt de bosgroep zoals jullie wel weten vele kubieke meters hout. Na de afgelopen houtverkoop gingen de industriële exploitaties al snel van start. Na de voorbije industrieverkoop ging de exploitatie in Malle als eerste van start. Ondertussen is deze afgerond. De exploitant heeft er 3 hectare oud fijnsparrenbos kaalgekapt. Volgende winter zal dit stuk ook heraangeplant worden met jonge boompjes van verschillende inheemse loofboomsoorten. Op een ander perceel vond een individuele eindkap van alle jonge fijnsparren plaats om zo de inheemse Zwarte elzen voldoende ruimte te geven. Op een derde perceel werd een stevige dunning uitgevoerd in een perceel met hoofdzakelijk Grove den en een onderetage van Amerikaanse eik.
Bosgroep Noorderkempen denkt na over de toekomst
Kaalkap van Fijnspar in Malle.
Verspreid over het perceel zullen we acht kloempen planten om de biodiversiteit te verhogen. Zo’n kloemp is een groepje van 40 bomen die dicht op elkaar worden geplant. De exploitatie in Rijkevorsel ging in januari van start. Het natte weer van deze winter gooide hier roet in het eten. Hierdoor moest het uitrijden van het gekapte hout worden uitgesteld. Ook hier is het de bedoeling volgend najaar een vijftal kloempen in te planten en zo een aantal andere soorten in het bos in te brengen.
Vanaf dit jaar zal onze bosgroep een nieuwe langetermijnvisie uitwerken. Dit zal binnen een werkgroep gebeuren, waarin naast bestuurders, ook geëngageerde leden kunnen zetelen. De werkgroep zal de werking van de bosgroep onder de loep nemen. Zij krijgt daarbij ondersteuning van het personeel dat intern zal bekijken wat er in het verleden goed en minder goed was. Bovendien zal er ook bij alle leden gepolst worden naar hun ervaringen en wensen zodat de werkgroep hierop kan inspelen bij het ontwikkelen van de toekomstvisie. De werkgroep zal onder meer nadenken over het takenpakket, de projectwerking en de financiële ruimte van de bosgroep. Een paar keer per jaar zal de werkgroep samenkomen om aan de toekomstvisie van de bosgroep te sleutelen. Als u geïnteresseerd bent om hieraan deel te nemen, geef dan een seintje aan coördinator Wim Boonen wim.boonen@provincieantwerpen.be 014/859018
Dunningskap in Rijkevorsel.
Groepenkap met inplanting van kloempen.
Bosgroepnieuws Bosgroepnieuws | |BOSGROEP BOSGROEPNOORDERKEMPEN NOORDERKEMPEN | 15
BOSGROEP ANTWERPEN NOORD
Broers slaan hun groene handen in elkaar Zaterdag 28 februari is het dan eindelijk zover. Na twee voorbije pogingen tot aanplanten, die telkens strandden op vriesweer wat de uitvoering onmogelijk maakte, komt het er toch van. Vandaag wordt een nieuw bos aangeplant via één van de talrijke BOS+ sponseringsacties in het kader van “10 Miljoen Bomen”. De Kapelse sportclub Skip’D is zich bewust van zijn ecologische voetafdruk en plant daarom samen met Furbanice 1,3 hectare bos aan. Jaarlijks rijden al hun leden samen ongeveer 15.000 km van en naar de trainingen. Deze CO2uitstoot van 2,5 ton willen ze nu tegemoet komen door 2.500 bomen aan te planten. In de firma Furbanice zagen ze de ideale partner om het groene gedachtegoed mee uit te dragen. Furbanice is als firma gespecialiseerd in het design van straatmeubilair en streeft hierbij naar meer groen in openbare ruimtes.
uitgebreide struikengordel van hazelaar, kardinaalsmuts, Gelderse roos, haagbeuk, meidoorn en sleedoorn, vond een nieuw bos van zo’n 2,17 ha zijn start! Bij een drankje en hapje werd fier uitgekeken naar de realisatie van allen! Plannen werden al gesmeed om deze aanpak en samenwerking in de toekomst nog te herhalen! Dankjewel allemaal!
BOS+ ging op zoek naar een geschikte locatie en vond in samenwerking met de Bosgroep een plaats bij een privé-boseigenaar , De Boshoeve, in Brasschaat. Terwijl de Bosgroep samen met de boomkwekerij en de eigenaar de terreinvoorbereiding, het boren van de plantgaten, de soortenverdeling en ruimtelijke spreiding van het bosplantsoen uittekende, zorgde BOS+ voor de omkadering en de vereniging voor genoeg ‘planters van de dag’. Zo’n 50 deelnemers, van sporters, hun ouders, het bestuur van de sportclub en de zaakvoerders van Furbanice hebben 2.000-tal wintereiken in de grond gezet met ondersteuning van vrijwilligers van Bos+ en de Bosgroep. In combinatie met nog talrijke zomereiken, linden en beuken, en een
Niels Christensen
www.neelz.be
BOS+ zoekt altijd naar locaties om sponsorgeld in te zetten. Zowel (her)bebossingen met een ecologische meerwaarde als ecologische beheermaatregelen (bospoel, bosrand, onderetage…) komen in aanmerking. Interesse? Neem dan contact op met Sander Van Daele (sander.vandaele@bosplus.be; 09/264.90.55)
16 | BOSGROEP ANTWERPEN NOORD | Bosgroepnieuws
Bosgroep Antwerpen Noord en zuid
De KOBE-infomarkt door de ogen van een bosconsulent. Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en Inverde investeren onder de noemer KOBE samen in kennisondersteuning en innovatie bij de valorisatie van natuur en bos. KOBE staat voor 'KennisOndersteuning bij Beheer en Economie van natuur-, groen- en bosdomeinen'. KOBE focust op kennisleemtes of uitdagingen binnen het ANB en Inverde, maar binnen de sector leven uiteraard vaak erg gelijkaardige vragen. Met de organisatie van de KOBE-infomarkt wordt daarom getracht maximaal in te zetten op kennisdeling. Donderdag 12 februari trokken we met enkele bosconsulenten naar Kamp C in Westerlo, om er samen met heel wat mensen van het ANB, de Bosgroepen en vele andere actoren uit de hout-, bosen natuursector deel te nemen aan deze infomarkt. De studiedag bestond uit verschillende workshops voorafgegaan door een gezamenlijke inleiding. Elke deelnemer kreeg de kans om zich voor 3 verschillende workshops, gespreid over de hele dag, in te schrijven. Wij kozen er zorgvuldig drie uit, met in het achterhoofd het belang van de toegevoegde waarde voor de Bosgroep en de private boseigenaar. Het thema in de voormiddag werd ‘Differentiatie van de houtverkoop in het teken van duurzaamheid en het stimuleren van de plaatselijke economie’. De eerste resultaten van het onderzoek rond dit thema waren reeds bekend. De workshop bestond eruit de problemen van de verschillende actoren (exploitanten, houtindustrie, bosgroepen, boswachters en beleidsmensen) rond houtverkoop kenbaar te maken en te groeperen in algemene thema’s. Door de veelvuldige en sterk variërende input kwam de besluitvorming van de workshop in het gedrang en is, door tijdsgebrek, het thema niet volledig uitgediept. Een opvallende bezorgdheid die naar voor kwam was het verlies aan controle over wat met de verkochte houtproducten gebeurde na de verkoop. Bijvoorbeeld bestaat de kans dat het moeizaam geproduceerde kwaliteitshout na verkoop op de markt uiteindelijk verdwijnt in minderwaardige toepassingen zoals houtkrullen voor caviakwekerijen. Meer controle op en kennis van de markt en een nauwere samenwerking met lokale verwerkers zou hiervoor een oplossing kunnen zijn.
Bij de private boseigenaren is er de bezorgdheid omtrent de vaak nogal strenge wetgeving en is er nood aan een aangepast subsidiebeleid. Nu wordt namelijk vaak eik aangeplant op ongeschikte locaties, enkel en alleen om de maximum subsidie te verkrijgen. De algemene conclusie was dat de kennis van de markt een van de belangrijke pijlers is om een hoog rendement te krijgen uit de houtopbrengst, en dat die kennis momenteel nog te weinig verspreid is bij alle actoren.
Sfeerbeeld van de infosessie. Foto: Inverde
De volgende workshop, de eerste in de namiddag, was ‘Ruimingspistes en het gebruik van verf bij bosexploitatie’ . Ook bij deze workshop ontspon zich een geanimeerde discussie. Zo bleek dat het gebruik van verf al veel langer ingeburgerd was in het privaat bosbeheer dan bij het ANB. Echter waren er enkele terechte tegenargumenten. Zo zou de spray uit de spuitbussen ervoor kunnen zorgen dat je “high” en gekleurd uit het bos komt, zonder dan nog maar te spreken van de verkrampte wijsvinger. Tijdens de discussie werd echter voor vele van die problemen een eenvoudige oplossing aangehaald. Voor het aanduiden van ruimingpistes en het schalmen van de bomen werd door de studiegroep een set vaste regels uitgewerkt. Op die manier zou het gebruik van markeringen en verfkleuren in Vlaanderen (en daarbuiten)
worden genormaliseerd. Verder werd ook gediscussieerd over de problematiek van bodemverdichting. Zo zijn ruimingspistes om de 20m (tussen de assen) niet zo ideaal om bodemverdichting te vermijden. Op die manier werd tot meer dan 20% van de bodem verdicht. Als dan niet strikt bijgehouden wordt waar die pistes zich situeren, is de kans groot dat bij een volgende exploitatie veel meer verdicht wordt. Goede documentatie is dus erg belangrijk! Verder werd gesuggereerd dat een haalbare en efficiëntere manier om bodemschade in zware loofhoutbestanden te vermijden in te zetten op ruimingpistes met 40m tussen de assen. Echter is dit in de standaard naaldhoutbestanden niet zo evident. De laatste workshop van de dag was iets helemaal anders, namelijk: ‘Eerste hulp bij houtachtige biomassa’. Deze interessante uiteenzetting over biomassa, waarin men er in geslaagd is alle -of toch bijna alle relevante- literatuur over oogst, gebruik en vermarkting van biomassa samen te brengen en tot een geheel te verwerken. Het resultaat daarvan werd op de website www.ecopedia.be geplaatst. Verder werden enkele nieuwe rekenmodellen gedemonstreerd, die het mogelijk maken op relatief eenvoudige wijze de biomassa te kwantificeren. Een interessante oefening en een handig hulpmiddel! Als slot van de infodag sloot Bart Nyssen (Bosgroep Zuid Nederland) op een onnavolgbare wijze de dag af met enkele nieuwe en erg vooruitstrevende (soms bijna schokkende) voorstellen om bossen te vermarkten. Bosbegraafplaatsen, golf in het bos, … zijn maar enkele van de innovatieve denkpistes om in economisch moeilijke tijden toch extra financiële middelen uit een bos te halen. Guy Mattheeussen, Bosconsulent Bosgroep Antwerpen Noord
Bosgroepnieuws | Bosgroep Antwerpen Noord en Zuid | 17
BOSGROEP ANTWERPEN NOORD EN ZUID
Bosranden: een overzicht na 5 jaar bosrandactie !
Je kent ze ondertussen wel: onze jaarlijkse bosrandacties! Al een dikke 5 jaar wordt tweemaal per jaar – één keer voorjaar en één keer in het najaar – via onze trouwe partner boomkwekerij A. Op De Beeck (in Putte) een selectie bosrandplantsoen aan scherpe prijzen aangeboden aan onze boseigenaar-leden. De gemotiveerde boseigenaar en de erg lage prijs, je Bosgroep betaalt er namelijk meer dan de helft van, zorgde dat deze actie tot Bosgroep
een waar succes uitgroeide. Sinds de start van het project (in 2009 voor Bosgroep Antwerpen Noord en 2010 voor Bosgroep Antwerpen Zuid) zijn al duizenden extra boompjes in onze regio aangeplant. Om een overzicht te krijgen op voor hoeveel extra bosrand jullie nu daadwerkelijk hebben gezorgd in ons werkingsgebied, moet zeker even kijken in de onderstaande tabellen:
Antwerpen Noord Antwerpen Zuid
Aantal eigenaars met bosrand Aantal boompjes in totaal Gemiddeld aantal boompje in bosrand Kilometer bosrand (dubbele rij, geplant 2m x 2,5m) Meest bestelde soort (november 2015)
Samen
80
53
133
16.040
10.340
26.380
201
195
198
16 km
10,3 km
26,3 km
Haagbeuk
Haagbeuk
Meest bestelde pakket (voor november 2015)
Pakket 2 Pakket 1 (Meer vruchbare (arme zure bodems) bosgronden)
Minst bestelde pakket (voot november 2015)
Pakket 3 Pakket 4 (Vochtige bosgrond) (wildbeschuitting )
We zijn nu met behulp van onze bosconsulenten volop bezig met het opvolgen al die geplante bosranden. Het zou dus kunnen dat je gecontacteerd wordt om samen met een consulent de groei van jouw bosrand te bespreken. We hopen met de resultaten van deze ‘evaluatie’ de bosrandpakketten verder te verbeteren en uit te werken. Ben je trots op je bosrand? Stuur ons dan zeker een mooie foto door! Wie weet pronkt dan wel jouw bosrand naast de oproep van de volgende bosrandactie!
Een nieuwe thuis voor de Antwerpse Bosgroepen In september 2014 verhuisden Bosgroep Antwerpen Noord en Bosgroep Antwerpen Zuid van het Wijnegemse Pulhof naar het Oelegemse Vrieselhof. Op 7 december zetten we onze nieuwe thuis open voor alle leden en sympathisanten. Zo’n 94 personen kwamen het kasteel men de gigantische burchten terug tot en domein bezichtigen. Een korte een minimum. Het is een soort die snel wandeling door het domein, gegidst uitbreidt en op die manier een bos kan door de provinciale beheerders, gaf al koloniseren. Dit heeft tot gevolg dat geen meteen een mooi beeld van het beheer nieuwe boompjes kunnen opgroeien van het kasteeldomein door de jaren waardoor het bos een ‘kale’ indruk maakt. heen. Momenteel wordt erg ingezet in het behoud van dood hout. Het is immers Na een korte wandeling verzamelde Zo’n 90 leden verzamelden aan het Vrieselhof een bron van leven voor schimmels, iedereen in het kasteel. Beide Bosgroepen insecten, vogels en kleine zoogdieren. hielden een korte Algemene Vergadering Aanplantingen van zo’n 30 jaar oud om het adres van de maatschappelijke worden momenteel gedund volgens zetel en statuten te wijzigen. Wegens de toekomstboommethode. Op het een tekort aan aanwezigen, moesten de terrein is goed te zien welke bomen de Vergaderingen opgeschort worden zonder toekomstbomen zijn. Ze zijn aangeduid stemming. De adres- en statutenwijziging met een blauwe kleur en zijn de mooiste staat/stond opnieuw op de agenda op de Brug over de oude ringgracht van het kasteel. en meest vitale bomen in het bestand. daaropvolgende Algemene Vergaderingen. Het kasteeldomein is, zoals de meeste parken, voorzien van Rododendronranden. Dit is eigen aan een kasteelpark en wil men zo behouden. Toch dringt
Met een leuke zoektocht, een heerlijk hapje en een glaasje bubbels in de hand huldigden we de nieuwe kantoren van de Bosgroepen in.
Onze deuren staan altijd open: Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst, Oelegem
18 | BOSGROEP ANTWERPEN NOORD EN ZUID | Bosgroepnieuws
Dood hout brengt leven in het bos.
BOSGROEP ANTWERPEN ZUID
Uitnodiging voor de Algemene Ledenvergadering van Bosgroep Antwerpen Zuid vzw Bosgroep Antwerpen Zuid vzw nodigt u van harte uit op haar Algemene Vergadering op zondag 26 april 2015. Iedereen is welkom in het fort van Koningshooikt, Donderheide 3 te Lier om 12.30u. Vóór de AV maken we een wandeling in de Brede Zeyp en we sluiten de AV af met een gezellige receptie. Officieel vinden er twee vergaderingen plaats: de eerste om onze maatschappelijke zetel en de statuten te wijzigen en een tweede om de financiële en inhoudelijke werking van 2014 te evalueren en vooruit te blikken naar 2015.
Programma 10.50 u Samenkomst aan de brug van het fort 11.00 u Gegidste wandeling in de Brede Zeyp 12.30 u Algemene Vergadering 1 *Wijziging maatschappelijke zetel *Wijziging statuten (op te vragen op antwerpenzuid@bosgroep.be) 12.45 u Algemene Vergadering 2 *Realisaties en jaarrekening 2014 *Planning en begroting 2015 *Kwijting aan de bestuurders voor het gevoerde bestuur 13.00 u Receptie met hapje en drankje We hopen u dan te mogen verwelkomen! Met vriendelijke groeten, Martine Van Goethem, Voorzitster
John Maes, Ondervoorzitter
Inschrijving:
Gelieve uw aan- of afwezigheid te melden vóór 10 april 2015 via mail (antwerpenzuid@bosgroep.be), telefoon (03/355.09.40) of post (Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst) met vermelding van naam en aantal personen voor wandeling en/of Algemene Vergadering. Indien u als werkend lid door omstandigheden niet aanwezig kunt zijn, gelieve steeds uw stem door te geven via een volmacht aan een ander werkend lid.
Bosgroepnieuws | BOSGROEP ANTWERPEN ZUID | 19
Zoekertjes en advertenties
ZOEKERTJES Particulieren die bos, hout of tweedehands bosmateriaal zoeken of willen verkopen, kunnen hier gratis een zoekertje plaatsen. Via deze
rubriek komen geïnteresseerden met elkaar in contact. De bosgroep beperkt haar inbreng tot het geven van informatie en advies en waakt erover dat het zoekertje bosgerelateerd is. Voordat het zoekertje gepubliceerd wordt, ondertekent de eigenaar een toelating. Het zoekertje bevat maximum 200 tekens (incl. spaties). Het zoekertje verschijnt eenmalig in de Bosgazet. Als u het wil herhalen, dient u opnieuw een aanvraag in. De publicatie van het zoekertje is geen garantie voor de verkoop. De zoekertjes worden ten laatste op 15 mei, 15 augustus, 15 november of 15 februari naar antwerpennoord@bosgroep.be gestuurd. Een zoekertje bevat minstens volgende informatie: • Bos: ligging, oppervlakte, type bos (loof/gemengd/naald/populier), telefoon en/of e-mailadres • Hout: gemeente, staand/liggend/gekliefd, soort, hoeveelheid, prijs, telefoon en/of e-mailadres • Tweedehands machines/hulpmiddelen/veiligheidskledij: gemeente, beschrijving, merk, prijs, telefoon en/of e-mailadres Hebt u interesse, ga dan zeker naar http://www.provincieantwerpen.be/bosgazet.html en laat hier uw zoekertje achter!
Te Koop Bosgrond gemengd te koop te Herentals Bos 355A: 0,2310 ha en bos 358A: 0,2340 ha Herentals, langsheen de weg genaamd ‘Bosbergen’ 3 euro /m² Jan Anthonis: anthonispersico@skynet.be
Bos te koop in Lichtaart Bos 307A: 0,1064 ha en bos 307C: 0,1076 ha Nabij de Kloosterstraat te Lichtaart Aannemelijk bod Walter Goris: 0478/93.00.97 of waltergoris@telenet.be
Bossen te koop : Mol 3E 767 (0,29 ha) (nabij Windmolenstraat)
Balen 1A 1461c (0, 49 ha) (nabij Huttenstraat) Balen 1A 1497b (0,39 ha) (nabij Lievenheerstraat)
Notaris Van Roosbroeck, Tel. 014 347430 kantoor@vanroosbroeckmol.be 20 | Zoekertjes en advertenties | Bosinfo
Bos te koop met bosbeheerplan en kapmachtiging (vooral grove den) 2,78 ha, De Bleken Muizenbergen, Mol-Achterbos Louis Geerts: 014/86.72.06 of fa066962@skynet.be
Bos te koop 0,0355 ha, Lichtaart 03 226 33 01
Te koop: zeer goed bereikbare bosgrond 0,63 ha Srateneinde te Vorselaar Prijs overeen te komen 0498/23.15.87
Bos te koop te Mol 0,15 ha Mol 13.500 euro Denise Claes: 02/649.70.80 of fverbist_2@hotmail.com
Naaldbos te koop 0,1980 ha Mol-Ginderbuiten, Kalminksche Hoeven (nabij Zuiderring) Francis De Haes: 0475/82.77.24 of francis.de-haes@telenet.be
ADVERTENTIES
Bedrijven die een advertentie willen plaatsen in de Bosgazet, kunnen het reglement en de prijzen opvragen op antwerpennoord@bosgroep.be. De advertenties moeten een meerwaarde zijn voor de boseigenaars in kader van bosbeheer of bosarbeid. Ze worden daarom gescreend of ze al dan niet bosgerelateerd zijn.
Het Zoniënwoud
Activiteiten & Wandelingen Zondag 26 april 2015 Wandeling bossen Teunenberg-Nieuwe Hoeve
Zondag 26 april Brede Zeyp, deel van het ‘Waverwoud’
Tijdens de wandeling maken we kennis met kloempen, bosranden en leren we bij over de huidige en toekomstige ontwikkeling van de Kempense bossen. Einde van de wandeling is rond 12u. Kloempenbier en kloempensap wordt voorzien!
Bosgroep Antwerpen Zuid gaat op wandel in de Brede Zeyp nabij het fort van Koningshooikt. Het vormt samen met enkele boscomplexen in OLV-Waver en Sint-Katelijne-Waver enkele fragmenten van wat vroeger een heus Waverwoud was. Zelfs op de Ferrariskaart (18de eeuws) is het bos weergegeven. Dit maakt dat er erg oude bomen aanwezig zijn. In het bos zijn zelfs enkele bomen aangeduid als bron voor autochtoon zaad (zie plant van hier). Natuurpunt beheert het bos en versterkt het boscomplex door bijvoorbeeld bosuitbreiding.
Gids : Jan Seynaeve Organisatie: Bosgroep Zuiderkempen vzw vzw Afspraak: 10u op de parking van Kamp C (Britselaan 20, 2260 Westerlo)
Organisatie: Bosgroep Antwerpen Zuid vzw Afspraak: 10.50u op de brug van het Fort van Koningshooikt (Donderheide 3, Lier) Inschrijven: Gratis, maar verplicht op 03/355 09 40 of antwerpenzuid@bosgroep.be
Zondag 24 mei 2015 Wandeling Halse bossen Deze prachtige bossen herbergen heel wat speciale dier- en plantensoorten. Op deze wandeling krijgen we te zien hoe men hun leefgebieden tracht te behouden, uit te breiden en te koppelen aan ander bosgebruik, denk maar bijvoorbeeld aan recreatie. Verder leren we ook meer over het Europese en Vlaamse beleid rond deze stukjes natuur, en hoe deze worden omgezet in een visie en ultiem: in de praktijk. (duur van de wandeling 1.30u à 2u) Inschrijven: Inschrijving is verplicht! (maximum aantal deelnemers is beperkt tot 20). U kan zich inschrijven via mail naar antwerpennoord@bosgroep.be of telefonisch via 03/355.09.40. Afspraak: om 10.30 u op de parking aan de taverne “De Stroopop” (Liefkenshoek 151, Zoersel) Kalender | ACTIVITEITEN/WANDELINGEN | 21
Cursussen 2015
Werken met de kettingzaag Inverde engageert zich om te voldoen aan de Europese Kettingzaagnormen (European Chainsaw Standards of ECS’s), een schaal met ‘minimum standards’ die is ontwikkeld en goedgekeurd door een internationaal team van kettingzaagexperts in Europa. Er zijn verschillende modules. Per module ziet de inhoud er als volgt uit: • • • •
ECS 1 - je leert de werking en onderhoud van de kettingzaag en afkorttechnieken ECS 2 - je leert de basisveltechnieken om kleine (diameter < 40 cm) en hellende bomen te vellen en op te werken ECS 3 - je leert middelgrote en grote bomen (diameter > 40 cm) vellen door gebruik te maken van meer gevorderde veltechnieken en handlieropstellingen ECS 4 – je leert ontwortelde en beschadigde bomen vellen. Deze cursus wordt niet georganiseerd door de bosgroep. Je kan je rechtstreeks bij Inverde inschrijven (aan de algemene tarieven van Inverde).www.inverde.be
De bosgroepen organiseren i.s.m. Inverde een aantal cursusdagen. Er zijn verschillende data mogelijk : Ecs 1
-op 3 en 10 oktober 2015 in het Prinsenpark te Retie, van 09u tot 16u. -op 8 en 9 oktober 2015 in Kamp C te Westerlo, van 08.30u tot 15.30u. -op 17 en 24 oktober 2015 in de regio Antwerpen, van 09u tot 16u.
(= ECS1A) (= ECS1B) (= ECS1C)
Ecs 2
-op 12 en 13 november 2015 in Kamp C te Westerlo, van 08.30u tot 15.30u. -op 21 en 28 november 2015 in de regio Antwerpen, van 09u tot 16u.
(= ECS2A) (= ECS2B)
Ecs 3 deze cursus is reeds volzet. Indien de cursus van uw voorkeur reeds volzet zou zijn, dan bewaren we uw gegevens zodat u bij de planning van toekomstige cursussen hiervan meteen op de hoogte wordt gesteld.
22 | Cursussen 2015 | Kalender
Cursussen 2015
Kan jij een HABITATWAARDIG BOS inschatten?
Onze bosbeheerplannen in een nieuw kleedje, van bosbeheerplan naar geïntegreerd beheerplan
In de vorige editie (33) van onze Bosgazet kwam het verhaal van habitatwaardige bossen aan bod.
Zie je de link tussen BOSBEHEER EN BODEMONTWIKKELING?
Wil je graag herkennen of een bos hieraan voldoet? En wanneer is je bos in een gunstige staat van instandhouding? Wat betekent dit voor het beheer door private boseigenaars? We gaan concreet aan de slag in onze bossen om zoveel praktijkervaring op te doen. Plaatsen zijn beperkt!
Met de beleidsveranderingen op Vlaams niveau, verandert ook de aanpak van onze huidige bosbeheerplannen. In deze editie (34) van onze Bosgazet kon je kennis maken met de achtergrond en de grote lijnen maar wat concreet in de praktijk. Hoe begin je eraan en wat zijn de sleutelwoorden bij de nieuwe aanpak? Kom kennismaken met de nieuwe regelgeving en de opmaak van beheerplannen, toegepast op een concrete locatie. Plaatsen zijn beperkt!
Datum: zaterdag 25 april 2015 van 9.30 u – 16.30 u Locatie: centraal in Provincie Antwerpen, nog te bepalen Prijs: Leden-boseigenaars: 10 euro Leden-niet-boseigenaars: 15 euro Vrijwilligers/bosconsulenten: gratis Cursuscode: HABITAT
Datum: dinsdag 8 en 15 september 2015 van 19 u – 21.30 u Locatie: kasteel Vrieselhof, Ranst Prijs: Leden-boseigenaars: 10 euro Leden-niet-boseigenaars: 15 euro Vrijwilligers/bosconsulenten: gratis Cursuscode BEHEERPLAN
Vraag je je ook wel eens af wat er in de onzichtbare bodemlaag gebeurt onder je bos? Lig je soms ook wakker van de vraag waarom linde de bodem zou verrijken? En hoe zit dat nu met schade door betreding van je bosbodem? Op deze cursusdag proberen we al deze onzichtbare maar essentiële zaken in verband met bodem en bosbeheer bloot te leggen. We kijken naar de bosontwikkeling na aanplant, de effecten van boomsoorten en beheer. Inzichten rond vernatting en verdroging, bosexploitatie en bodemverdichting, maar ook bodemverzuring betreft oorzaken, effecten op bos en maatregelen. Plaatsen zijn beperkt! Datum: woensdag 21 oktober 2015 van 9.30 u – 16.30 u Locatie: centraal in Provincie Antwerpen, nog te bepalen Prijs: Leden-boseigenaars: 10 euro Leden-niet-boseigenaars: 15 euro Vrijwilligers/bosconsulenten: gratis Cursuscode: BOSBODEM
Inschrijvingsstrook
Voor info neem contact op met antwerpenzuid@bosgroep.be of 03/355.09.40 Terug te sturen via mail naar antwerpenzuid@bosgroep.be of via fax 03/355.09.45 of per post naar Bosgroep Antwerpen Zuid vzw, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst Naam :...................................................................................................................................................................................................................... Adres :....................................................................................................................................................................................................................... Telefoon : ................................................................................................................................................................................................................. E-mailadres :.............................................................................................................................................................................................................
Cursuscode(s) :
❑ ECS1A ❑ ECS2A ❑ HABITAT
❑ ECS1B ❑ ECS2B ❑ BEHEERPLAN
❑ ECS1C ❑ BOSBODEM
IK BEN …
❑ Boseigenaar
❑ Niet-Boseigenaar
❑ Vrijwilliger van de Antwerpse Bosgroepen
❑ BGNK
❑ BGZK
Lid van Bosgroep:
❑ BGKH
❑ BGAZ
❑ BGAN Kalender | Cursussen 2015 | 23
Bosgroep Antwerpen Noord vzw
Bosgroep Noorderkempen vzw
Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst Tel.: 03/355.09.40 Fax.: 03/355.09.45 Mail: antwerpennoord@bosgroep.be Coördinator: Karolien Devriendt • 0475/75.77.98 Adviseur: Gijs Bracke • 0470/21.38.94 Medewerkster: Britt Van Cotthem
Hoge Mouw, Lichtaartsebaan 45, 2460 Kasterlee Tel.: 014/85.90.19 Fax.: 014/85.90.21 Mail: noorderkempen@bosgroep.be Coördinator : Wim Boonen • 0474/74.17.31 Adj.-coördin.: Greeven Kevin • 0477/63.12.47 Medewerkster : Elly Maes
Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw Hoge Mouw, Lichtaartsebaan 45, 2460 Kasterlee Tel.: 014/85.90.17 Fax.: 014/85.90.21 Mail: kempenseheuvelrug@bosgroep.be Coördinator : Noor de Laat • 014/85.90.17 Adj.-coördin.: Jan Valckx • 0472/50.05.11 Joost Malliet • 0477/93.25.51 Medewerkster: Annick Vangenechten en Elly Maes
Bosgroep Antwerpen Zuid vzw
Bosgroep Zuiderkempen vzw
Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst Tel.: 03/355.09.40 Fax.: 03/355.09.45 Mail: antwerpenzuid@bosgroep.be Coördinator: Kathleen Vanderheyden • 0476/76.18.25 Adviseur: Gijs Bracke • 0470/21.38.94 Medewerkster: Marleen Brosens
Kamp C, Britselaan 20, 2260 Westerlo Tel.: 014/27.96.57 Fax.: 014/27.96.69 Mail: zuiderkempen@bosgroep.be Coördinator: Jan Seynaeve • 0474/99.99.35 Adj.-coördin.: Pieter-Jan Swinnen • 0478/78.20.22 Jeroen Truyen • 0475/80.73.36 Hans Van Lommel • 0474/85.91.11 Medewerkster: Rebecca Himschoot
Medewerker terreinwerkzaamheden Chris Meeuws : 0478/45.51.38 Mail: chris.meeuws@provincieantwerpen.be
In samenwerking met:
De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, het is een uitgave van de Antwerpse Bosgroepen en wordt zowel digitaal als per post verstuurd naar onze leden en geïnteresseerden. Verantwoordelijke uitgever en eindredactie: Karolien Devriendt, Secretariaat en vormgeving: Britt Van Cotthem, Bosgazet: Schildesteenweg 99, 2520 Ranst , tel: 03/355.09.40, fax: 03/355.09.45, e-mail: antwerpennoord@bosgroep.be
website: www.bosgroepen.be