Migrating Churches in Wintam

Beeld: Louise Goegebeur

De oorspronkelijke kerk stond in Nattenhaasdonk. Maar die werd door een overstroming in 1825 bijna helemaal verwoest. Een aantal onderdelen konden nog gered worden en kregen een plaats in de nieuwe, hoger gelegen, Sint-Margarethakerk van Wintam. Op Nattenhaasdonk is trouwens nog een archeologische site waar de fundering van de oude kerk zichtbaar is.

In 2019 werd de kerk ontwijd en kreeg een nieuwe bestemming als museum en polyvalente ruimte. Het Sint-Margarethagenootschap is verantwoordelijk voor de werking.

Vroeger werden kunstopdrachten gegeven door de kerk, staat of rijkelui. Maar die tijd is voorbij. Tegenwoordig kan iedereen opdrachtgever zijn. En dat is nu net de missie van De Nieuwe Opdrachtgevers (DNO). Zij treden op als bemiddelaar tussen opdrachtgevers en kunstenaar. Louise Goegebeur nam voor DNO deze taak als curator op zich.

De inwoners van Wintam wilden het verleden én de toekomst van hun kerk in de verf zetten met een kunstwerk. De gemeente Bornem, de Vlaamse Landmaatschappij en DNO zetten hier mee hun schouders onder.

De bijzonder enthousiaste groep werd breed samengesteld: politici, inwoners, kunstenaars, kerkfabriek, mensen uit het verenigingsleven, het culturele veld… Ze zaten verschillende keren samen om de opdracht te formuleren.

Wintam is een hoger gelegen dorp waar inwoners van Nattenhaasdonk naartoe gevlucht zijn. Er moet een link zijn met Nattenhaasdonk, waar de eerste kerk stond. De kerk als betekenisvolle plek voor de inwoners, waar ze vele belangrijke momenten in hun leven hebben meegemaakt. Aandacht voor de waardevolle zaken in de kerk (die komen van Nattenhaasdonk).

Elise is amper 35, een nog jonge kunstenares die een stevige internationale carrière aan het opbouwen is. Zo maakte ze al werken en installaties in eigen land maar ook in Frankrijk, Duitsland, Zwitserland, Japan, Nederland, Senegal…

Elise maakt monumentale, abstracte sculpturen die reflecteren op de ruimtelijke context waarin ze geplaatst worden. In haar werk zoekt ze vaak een verband tussen de natuur en architecturale constructies.

Elise ging met de opdracht aan de slag en bezocht Wintam verschillende keren. Ze verdiepte zich in de geschiedenis en de identiteit van de kerk en vertaalde dit naar een uniek werk. Het ontwerp dat Elise voorstelde kon meteen op veel bijval rekenen. Het beantwoordde volledig aan de opdracht, was visueel heel mooi, bijzonder origineel en geladen met betekenis.

Migrating Churches maakt van de toren een baken dat van ver zichtbaar is. De 4 luiken in de kerktoren werden vervangen door glasramen, samengesteld uit verschillende stukken gekleurd glas. De ramen weerspiegelen het licht en werpen kleuren en vormen op de grond. Zo krijg je een steeds wisselend spel van indrukken en vormen. Overdag door het zonlicht, 's nachts door een lamp in de toren die zorgt voor contrasterende kleuren.

De figuren in de ramen verwijzen rechtstreeks naar de topologie, de architectuur, de kerkschatten en de archeologische site van de eerste kerk op Nattenhaasdonk.

En alsof dat nog niet volstond, stelde Elise een tweede luik voor. Lampen voor in de kerk die de godslampen vervangen. De lampen zijn opgebouwd uit een fijn metalen frame ingelegd met hetzelfde soort glas als van de toren. Het frame wordt bewerkt met verpulverd steengruis van brokstukken afkomstig van de archeologische site Nattenhaasdonk. Zo wordt het oorspronkelijk materiaal verwerkt tot een coating voor de metalen drager. De vorm van de lampen is geïnspireerd op de architectuur van de kerk.

Het budget hiervoor ontbrak echter. Maar daar lieten de opdrachtgevers zich niet door afschrikken. Het enthousiasme was zo groot dat er een subsidie werd gevraagd bij de Vlaamse Gemeenschap… en die werd toegekend. Dit tweede luik wordt in het voorjaar gerealiseerd. De toevoeging van deze lampen in de kerk vervolledigt het verhaal dat verteld wordt in de toren. Zo wordt de verbinding die de kerk maakt met haar omgeving ook vertaald in het interieur.

Niet alleen overdag, maar ook elke nacht werpt de kerktoren voortaan een subtiel licht op de omgeving. Of hoe de geschiedenis van een dorp wordt vertaald in een hedendaags kunstwerk dat een nieuw verhaal inluidt.

‘Het was een heel bijzondere samenwerking in een unieke context met de Wintamse gemeenschap en De Nieuwe Opdrachtgevers. De betrokkenheid en binding binnen de groep was groot, en het betekent voor mij veel dat het kunstwerk door hen allen gedragen wordt. Ondanks de pandemie zijn wij kunnen blijven verder werken, omdat de motivatie en goesting zo groot was. Na ons geduld (en de vele spannende momenten) hebben we de opening gelukkig uitbundig kunnen vieren.’

‘Dit project was hartverwarmend. Hoe een groep heel uiteenlopende mensen meegezogen wordt in een verhaal en daar mee zijn schouders onder zet. Zijn dat allemaal kerkgangers? Bijlange niet, maar wel mensen met een hart voor hun dorp. Zijn dat allemaal kunstkenners? Bijlange niet. Ze vertrokken eerder met een houding van: ‘Hedendaagse kunst? Dat is toch vaak moeilijk.’ Maar kijk, ze kennen het werk door en door, staan er volledig achter en kunnen het ook perfect vertalen naar buitenstaanders. Betere ambassadeurs bestaan niet. Echt een zaligheid om hieraan te mogen meewerken.’

‘Ik heb genoten van het hele project. De samenwerking met Louise en Elise verliep in prima verstandhouding, van begin tot eind. Elise is een zeer charmante en geïnspireerde kunstenares, met een originele kijk op de opdracht. Het prachtige resultaat is daar het duidelijke bewijs van. Louise is dan weer een prima organisator en begeleider van het totale project. Proficiat voor beide dames!’

‘Als voorzitter van het genootschap SintMargaretha Wintam vond ik dit een geweldig initiatief. Al van mijn geboorte en verder terug in de tijd, zelfs tot het begin van de registratie in de boeken van Nattenhaasdonk rond 1600, zijn mijn voorvaderen en ikzelf bewoners van Wintam en Nattenhaasdonk. De samenkomsten waren zeer verrijkend en inspirerend. Telkens wij s ’avonds buiten wandelen waar dan ook in ons dorp, zal de verlichte toren ons herinneren aan de mooie momenten die we met al deze interessante mensen mochten beleven.’

Een initiatief van de gemeente Bornem, met de steun van de Vlaamse Overheid en de Vlaamse Landmaatschappij

De opdrachtgeversgroep: Marleen Borms, Jurgen De Maeyer, Theo Segers, Ivo Van Aken, Ina Van den Broeck (voor cc Ter Dilft), Eugeen Van Lent, Gert Van Kerckhoven, Nicole Van Praet, Stany De Wit, Hugo Vanherbruggen, Eddy Vermeerbergen.

Het kunstwerk is dagelijks te bewonderen, zowel overdag (met zonlicht) als 's nachts (met kunstlicht).