ien christelijke school, waar
9,99 procent onkerkelijk is
ia voltooit Nicolas-ramen
pylvi
r Djf
lUJ
Mogelijk succes van
een mislukte actie
Veelbelovend onkruid
<niorme activiteit in schoolgebouw in Rotterdams Oude Westen
=ier generaties werkten sinds 1897 voor Tubbergens Pancratius
IAG 22 MAART 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET -RH 9
Piet Hagen
atet P.C.P.-Magazine van 28 Januari stond een advertentie waarin twee
•npuslaste onderwijzers werden gevraagd voor de Van Asch van
:ljcschool In Rotterdam. Temidden van vele andere personeelsadverten-
ub Belangstellende (werkloze?) onderwijzers kunnen nog te kust en te
gaan. Nog steeds zijn er aanlokkelijke aanbiedingen: riant woonhuis,
omgeving, goed viswater, modern schoolgebouw en noem maar op.
stenige voorwaarde die gesteld wordt is meestal dat de sollicitant instemt
eeide christelijke doelstelling van de school. Tussen al die advertenties
;n),de oproep van de Van Asch van Wijckschool een vreemde uitschieter.
n te school staat in het 'Oude Westen', één van de taalarme wijken van
zo begon het verhaal in de advertentie. „Veertig procent van
-i leerlingen is buitenlandertje. We hebben zes extra leerkrachten In
~«t om allerlei achterstandssituaties op te kunnen vangen en zo mogelijk
Llfte werken. Ons team bestaat uit dertien mensen; daarnaast hebben we
een Turkse leerkracht in dienst. We proberen met elkaar een collegiaal
te vormen, wat met vallen en opstaan redelijk lukt. We zijn allemaal
luxe winkels van de
^an achter zich laat en
het Rijnhotel en het
ïv^kpaleis „De Doelen" door
.est-Kruiskade oploopt be-
lIU,zich plotseling in een niet
1 ibardeerd stukje van het
im van Rotterdam: het
Westen. Een buurt die
iet onderscheidt van de
lersbuurt in Den Haag of
p in Amsterdam. Hoge,
ieks de eeuwwisseling
4wde huizen, nauwe stra-
apto's. Midden in dat
Westen staat de Van
van Wijckschool. Een
óud schoolgebouw in de
Ipeykstraat, waarin vijf
lassen en tweemaal
klassen van de onder
van de lagere school ge-
fst zijn. Honderd meter
in de Gaffeldwars
zitten de hoogste klas-
i de lagere school,
ivolking van de school
liegelt de buurt die sinds
rlog steeds verder is afge-
de middenklasse trok
ar de ruimere buitenwij-
'de arbeider die het even
volgde, en de laagst
ilden en bejaarden bleven
I |fr. De vrijkomende wonin-
"tyerden dankbaar in ge
gil genomen door Surina-
'en door buitenlandse ar-
1 Irsgezinnen.
ie situatie is een goede
jl van vitaal belang voor
:t. Samen met buurt- en
lizen en actiecomité's
n de scholen de kern van
:iale leven.
het vergelijkt met de
ideale omstandigheden
^oderne schooltjes in de
^welgestelde wijken, ver-
712 je je over de geweldige
ïktlteit van een school als
aCin een veel moeilijker situ-
b(ln de afgelopen drie jaar is
hele schoolsysteem op de
'aihg gegaan, het schoolteam
evjtgegroeid van zeven tot
tofen man, er is een tweede
'0 blgebouw bij gekomen, er
nieuwe leermiddelen ge
de samenwerking met
'Pi
tussen de 22 en 35 jaar. We zijn met elkaar en de andere wijkscholen bezig
een aangepast leerplan In elkaar te spijkeren. We werken bijzonder nauw
samen met de Rotterdamse schooladviesdienst. Onze groepen hebben
ongeveer twintig leerlingen. Nlveaulezen en niveaurekenen zijn Inmiddels
ingevoerd. Een werkplan wereldoriëntatie zijn we zelf aan 't ontwikkelen".
De christelijke doelstelling van de school kwam in de advertentie ook ter
sprake: „Onze schoolbevolking is voor 99,99 procent onkerkelijk. Toch
willen we een christelijke school zijn. Ons uitgangspunt is: het Evangelie in
de meest ruime zin. Met elkaar proberen we dat naar de werkelijkheid toe te
vertalen. Regelmatig hebben we teambesprekingen over identiteit, waar je
wel met je eigen mening moet durven komen."
Voor alle duidelijkheid was aan deze tekst nog een P.S. toegevoegd: „Wie
een doorsnee-baantje zoekt, kan beter niet solliciteren, want dat is zonde
van de telefoonkosten of het papier."
Inmiddels zijn twee nieuwe leerkrachten benoemd en wij zijn eens gaan
kijken wat hun te wachten staat op deze wel zeer bijzondere school.
dsi
Illustratie op een mededelingenblad van de onderwijs-
winkel in de Gaffeldwarsstraat in Rotterdams Oude
Westen.
de schooladviesdienst begint
vruchten af te werpen, er is een
nieuw gesprek op gang over het
christelijk karakter van de
school, er wordt meegewerkt
aan de onderwijswinkel (ook in
de Gaffeldwarsstraat), speciaal
onderwijs voor buitenlandse
kinderen is van de grond geko
men, en zo kun je nog wel even
doorgaan. Ondertussen is het
aantal leerlingen zelfs nog iets
gegroeid, wat voor een school
in een oude stadswijk nogal
opmerkelijk is.
Puur gereformeerd
De Van Asch van Wijckschool
(kleuter- en lagere school) gaat
uit van de Vereniging tot Stich
ting en Instandhouding van
Scholen voor lager onderwijs
op Gereformeerde Grondslag
in het westelijke gedeelte van
Rotterdam. Officieel nog een
puur gereformeerde school in
een puur onkerkelijke buurt.
Als er drie kinderen uit kerke
lijk meelevende gezinnen op
school zitten, is het veel. Toch
proberen bestuur en leerkrach
ten ernst te maken met het
christelijk karakter van de
school. Dat „gereformeerd"
dekt de lading wel niet precies,
maar er zijn belangrijker zaken
om je druk over te maken dan
statutenwijziging.
De Van Asch Wijckschool is zo
oud als de buurt en de bewo
ners weten wat ze aan die
school hebben. Als men in aan
merking neemt dat de katho
lieke school nogal wat kinde
ren van buiten de buurt heeft
en de openbare school de
kleinste van de drie scholen is,
heeft de Van Asch van
Wijckschool nog het meest het
karakter van buurtschool.
Mevrouw G. van der Sluys, al
47 jaar kleuterleidster aan de
Van Asch van Wijckschool,
heeft de moeders en de groot
moeders van veel kinderen nog
op school gehad. Voorzover het
dan Nederlandse kleuters be
treft, want tegenwoordig is
meer dan de helft van de 110
kleuters uit het buitenland af
komstig.
Spel-achterstand
Over die buitenlandse kinde
ren zegt mevrouw Van der
Sluys: „Het fijnste is als je ze
met vier jaar krijgt. Dan leren
ze het makkelijkst Neder
lands." Voor een kleuterschool
is het bijna onmogelijk om bui
tenlandse leerkrachten aan te
stellen. Van de vijf leidsters
van de school spreekt niemand
Turks of Spaans. Maar kleuters
kunnen in een groep met ande
re kinderen snel een andere
taal oppikken. „Onze voor
naamste zorg is nog niet eens
het taalprobleem, maar veel
meer de achterstand in spel-
ontwikkeling. Deze kinderen
hebben minder mogelijkheden
gehad om te spelen. Hun moto
riek is uitstekend ontwikkeld,
maar in hun spel zijn ze te kort
gekomen", zegt mevrouw Van
der Sluys.
Een belangrijk gebeuren op de
kleuterschool zijn de kerst- en
paasmaaltijden. Dan komen
ook de ouders. Gezien de sa
menstelling van de buurt is het
eigenlijk merkwaardig dat de
ouders dat toch zo op prijs stel
len. Dat geldt ook voor de lage
re school. Schoolhoofd C. Lang
straat zegt daarvan: „Op de
een of andere manier betekent
het toch wat voor de mensen.
Als ze er iets tegen hadden,
zouden ze hun kinderen van
daag van school kunnen halen.
De openbare school is om de
hoek."
Mevrouw C. Münninghoff, se
cretaresse van het schoolbe
stuur, maakt zich niét al te veel
illusies over de evangeliseren
de werking van de school. „Ik
maak me rüet wijs dat die kin
deren trouwe kerkgangers wor
den", zegt ze. „Ik zou het al
mooi vinden, als het hun toch
ergens bleef heugen, zodat ze
later een kans hadden de weg
terug te vinden, als ze in moei
lijkheden kwamen." Over het
godsdienstonderwijs aan bij
voorbeeld Turkse kinderen
zegt ze: „De ouders weten dat
wij hier uit de bijbel vertellen.
Dat zullen hun kinderen ook
meemaken. Maar als ze een dag
per week les krijgen van de
Turkse leerkracht, vertelt die
hen uit de Koran. Wij vinden
niet dat je mensen die in ons
land het vuile werk komen
opknappen het recht mag ont
zeggen hun eigen godsdiensti
ge opvoeding te geven."
C. Langstraat, hoofd van de
lagere school, heeft in de afge
lopen jaren een belangrijke rol
gespeeld bij de vernieuwing
van de school. Met zijn colle
ga's is hij een paar jaar geleden
begonnen een nieuw systeem
te zoeken, waardoor de kinde
ren meer tot hun recht konden
kómen. Je zat met te grote
klassen, waarin je op zeer uit
eenlopend niveau moest les ge
ven. Vanaf kinderen die later
naar de MAVO of HAVO gin
gen tot en met kinderen die in
het buitengewoon onderwijs
thuis hoorden. Je was blij als je
het tot vier uur uithield, maar
aan het eind van de dag had je
niet het idee dat je vooruit ge
komen was."
Op niveaus werken
Toen is besloten kinderen die
echt niet mee konden komen
naar het buitengewoon onder
wijs te laten gaan. Zonder over
igens alle kinderen met leer- of
gedragsmoeilijkheden af te
schrijven, want dat is juist een
Zo tekende een kleuter van
de Van Asch v^o>
Wijkschool een „juf in ver
wachting".
van de doelstellingen van de
school: zoveel mogelijk kinde
ren van uiteenlopende be
gaafdheid een kans te geven.
Na deze operatie bleef het nog
moeilijk om in één klas zo les te
geven dat werkelijk iedereen
meekwam. Min of meer door de
nood gedwongen is de school
toen overgestapt op wérken op
niveaus. Alle ochtenden zijn nu
gereserveerd voor niveaugroe
pen lezen, taal en rekenen. De
middagen zijn voor gymnas
tiek, creatieve vakken en we
reldoriëntatie.
De Van Asch van Wijckschool
is een goed voorbeeld van het
stimuleringsbeleid van de rege
ring. Weliswaar is het Oude
Westen geen officieel onder-
wijs-stimuleringsgebied. maar
in de praktijk geniet de school
wel alle voordelen die daar bij
horen. Langstraat: „We hebben
gewoon keihard kunnen aanto
nen dat je op zo'n school niets
kunt bereiken met maar zeven
leerkrachten voor veel te grote
klassen. We hebben nu kleine
groepen van ongeveer twintig
kinderen. Ikzelf heb nu alle tijd
voor de begeleiding van het te
am. Dat is hard nodig voor je
contacten met ouders, schoo
ladviesdienst, andere scholen,
de buurt, voor de vernieuwing
van het schoolplan, voor het
maken van eigen lesmateriaal
(nu voor wereldoriëntatie), en
zovoorts. Eigenlijk zou de
school ook nog een conciërge
nodig hebben.
Extra leerkrachten
De zeven extra leerkrachten
die de school nu heeft zijn om
verschillende redenen toegewe
zen: één om het ambulante
hoofd te vervangen, twee voor
de buitenlandse kinderen, één
als „boventallige" vanwege de
gemeentelijke normen, en dan
nog drie voor het stimulerings
gebied. In de nota van minister
over stimuleringsgebieden
wordt de voorwaarde gesteld
dat er nauw wordt samenge
werkt met schooladviesdienst
en buurtwerk. Voor de Van
Asch van Wijckschool is dat
geen punt: dat doe je vanzelf al.
gr Jac. Lelsz
BBERGEN Nog dit jaar wordt in de Sint Pancra-
Ikerk te Tubbergen (Twente) het Nicolas-monument
tooid. Het bestaat uit een 25-tal gebrandschilderde
ten, waaraan vier generaties Nicolas sinds 1897 heb-
gewerkt. Degene, die het monument mag afronden
en zij doet dat met evenveel trots, voldoening als
de is de in de Verenigde Staten wonende Sylvia
tolas. Zij is de dochter van de vermaarde Joep
plas, die 'Tubbergens Sint Pancratius onder meer
acht prachtige ramen over de Apocalypse, de
fenbaringen aan Johannes, heeft voorzien. 1
!1 juli 1972 bezocht de gla
ir Joep Nicolas op verzoek
enkele Twentenaren de
Pancratiuskerk te Tub-
m opnieuw. „Ze zijn toch
:r dan het in mijn geest
mij stond", waren zijn
len toen hij zijn werk daar
aanschouwde. Nicolas
;te de ramen, gewijd aan
[Ipocalypse, in 1954. Enkele
later voegde hij er nog
ramen aan toe; ze hadden
ékking op het Oude en het
peJWe Testament,
d vilt hij de kerk in de zomer
had weergezien, schreef
sl ijDat men mij vanuit Twen-
TeI ïlwezen heeft op de moge-
iiid van de voltooiing van
ewerk dat belooft vrijwel
lo*r weerga te worden, past
16 ïjl in mijn levensgeschie-
e: Ik ben er dan ook zo
elkig over als ik sinds tien-
jaren niet meer geweest
e: Vier dagen na zijn bezoek
^Tubbergen overleed de
ot74-Jarige glazenier.
Irveer in die tijd overleed
olastoor H. C. Vredendaal.
lehan die zeer geijverd had
met Nicolas-monument in
'uèrgen voltooid te krijgen,
'azijn teraardebestelling
|/»le opnieuw hoezeer de af-
*womg ervan hem ter harte
'ajegaan. Hij uitte dat door
leftgateren van een belang-
ijÜedrag voor dat doel. Er
wi een stichting onder
odtterschap van de textiel-
industrieel dr W. T. Kroese,
die zich tot taak stelde het
werk af te maken. De stichting,
die de naam „Vier Generaties"
draagt, heeft van vele kanten
steun ontvangen. Op het
ogenblik zijn de financiën na
genoeg bijeen doordat dezer
dagen twintigduizend gulden
binnenkwam uit de nala
tenschap van de Tubbergense
kunstverzamelaar Roelof de
Widt.
Tubbergen is een van die gebie
den in Twente, die destijds
rooms-katholiek zijn gebleven,
gevolg van het feit dat Olden-
zaal twintig jaar lang in Spaan
se handen was. Intussen bleef
het voor de roomsen wel oppas
sen. Daaraan herinnert bijvoor
beeld de befaamde Kroezen-
boom (boom van het kruis) op
de Fleringer Es. Hij staat er
nog steeds en in de vrijmoe
digste schattingen moet deze
eik nu zo'n duizend jaar oud
zijn. Officieel samenkomen
mocht niet. Men deed het op
een adellijk erf of in een boe
renschuur. Werd dat te riskant,
dan trokken de roomsen de na
bijgelegen landsgrens over, of
ze hielden de mis onder de
Kroezenboom, waar eventuele
verspieders al van verre waar
neembaar waren. Dat is alle
maal verleden tijd, de scherpe
kantjes gingen er af en allerwe-
ge verrezen kerken. Tubber
gens Pancratius dateert van
1897. Zij werd gebouwd in neo-
Sylvia Nicolas (vierde ge
neratie) die het Nicolas-
monument in de Sint-
Pancratiuskerk te Tubber
gen zal voltooien.
gotische stijl. Architect was
Alfred Tepe, leerling van Pierre
Cuypers. Bij de inwijding was
ook de grote dr. H. J. A. M.
Schaepman aanwezig. Hij is in
Tubbergen geboren. Aan de
rand van het plaatsje is een
meer dan levensgroot
standbeeld voor hem opge
richt.
Lie ouaste ramen in de Sint
Pancratiuskerk dateren van
1897. Ze werden vervaardigd
door Frans Nicolas en zijn twee
zonen Charles en Francois.
Men moet ze zien in het licht
van die tijd. Ze zijn onder meer
gewijd aan Sint Bonaventura,
Sint Ludovicus van Toulouse,
Sint Augustinus, zoon van Mo
nica, bisschop van Hippo en
schrijver van de Confessiones,
Ste Theresa van Avila, Ste Ca-
tharina van Sienna en Ste Cla
ra, stichteres van de Orde der
Arme Clarissen. Er behoren
ook wel enkele bijbelse voor
stellingen toe, zoals de geboor
te van Christus, maar de heili
gen hebben een zwaar accent.
Het zou meer dan een halve
eeuw duren voordat de reeks
gebrandschilderde ramen kon
worden voortgezet. Maar die
werden dan ook het pronkstuk
van de kerk, al beseffen we dat
een dergelijke karakteristiek in
dit verband weinig gepast is en
eigenlijk banaal klinkt. De
acht ramen van Joep Nicolas,
geïnspireerd op de Apocalypse,
de Openbaringen aan Johan
nes. Ze geven in beelden en
symbolen de inhoud van de
Apocalyps weer.
Moed en vertrouwen
In een fraai boekje, magnifiek
geïllustreerd ook, dat de stich
ting „Vier Generaties" kortge
leden ter ondersteuning van
haar actie heeft uitgegeven
(kosten: vijf gulden) lezen we:
„Dit boek (de Openbaringen
aan Johannes) vond zijn ont
staan tijdens de eerste chris
tenvervolging en.de opzet er
van was om aan de jonge chris
tenkerk moed en vertrouwen te
geven. Zo is het een boek ge
worden van geestelijk verzet.
Het beschrijft talloze, onvoor
stelbaar gruwelijke vervolgin
gen, die de Kerk zal moeten
overleven, want de uiteindelij
ke overwinning blijft volgens
de belofte van Christus de
Kerk voorbehouden. De ramen
hebben dus wel een actueel on
derwerp want ook in onze
dagen is er veel strijd tot in de
boezem van de Kerk toe. Zij
geven door hun voorstellingen
ons de hoop en het vertrouwen,
dat ook wij deze innerlijke en
uiterlijke crisissen van de Kerk
te boven zullen komen en dat
het geloof zal zegevieren".
Aan deze indrukwekkende
reeks heeft Nicolas nadien nog
twee ramen toegevoegd. De on
derwerpen zijn aan het Oude
en het Nieuwe Testament ont
leend. Ze betreffen resp. de
wetgeving op de berg Sinaï en
de Bergrede met de zaligspre
kingen. Onder de ramen van
Joep vindt men veertien bron-
jen van de Kruisweg, werk van
jijn vrouw, mevrouw Suzanne
Nicolas-Nys. Nog een achttal
beglazingen vroeg om vervan
ging. Hierover werd met Joep
Nicolas in contact getreden.
Zoals gezegd, hij kwam kijken
(was enthousiast en had me
teen ideëen) maar het was hem
niet gegeven de zaak af te ron
den. Nu hoopt zijn dochter Syl
via, de vierde generatie, het
karwei te voltooien.
Kathedraal
Sylvia heeft na '56 de glaze
nierskunst van haar vader ge
leerd. Voor die tijd studeerde
ze onder anderen bij Zadkine,
volgde ze anatomielessen aan
de Arts Students League te
New York, publiceerde ze met
haar zuster Claire een tweeta
lig tijdschrift (Marsyas), ont
wierp ze kostuums en dergelij
ke voor het Ballet et Choeurs
Basques Etorki te Parijs en
studeerde ze theologie. Ze
heeft veel geëxposeerd en voer
de tal van opdrachten uit. Ook
voor de Church of the Annunci
ation te Washington ontwierp
ze tien ramen. Ze is getrouwd
en heeft drie kinderen.
Nog twee
In de afgelopen jaren heeft ze
al enige ramen in de Sint
Pancratius te Tubbergen aan
gebracht. Wat nu resteert zijn
twee ramen, waarvan het ene
betrekking heeft op Abraham
en Izak (de offerande) en het
andere op de doop van Chris
tus (door Johannes). Sylvia, die
haar ontwerpen maakt in Mont
Vernon (USA), hoopt deze uit
te voeren in een haar ter be
schikking staand atelier te
Venlo. Pastoor J. H. J. Sta
pelbroek verwacht dat de inge
bruikneming ervan kan samen
vallen met de viering van het
feit dat Tubbergen vierhon
derd jaar geleden tot een
zelfstandige parochie werd ver
klaard. De bejaarde heer L. J.
Esnuis, rustend arts te Tubber
gen, die ook in het bestuur van
de stichting „Vier Generaties"
zit, zei: „De Pancratius is een
kleine kathedraal". Hij heeft
gelijk. Wie eens in de buurt van
dit wat excentrisch maar won
derschoon gelegen Twentse
plaatsje komt, moet er beslist
binnenstappen. Hoe gaat het
Joep Nicolas, schepper van
de Apocalypse-reeks in
Tubbergens Sint-
Pancratiuskerk.
met gebrandschilderde ramen,
als je ze van buiten bekijkt? Ze
maken een zwarte, haast be-
walmde indruk. In Tubbergen
is het niet anders. Maar wie de
kerk betreedt en de ramen met
hun weelde aan gedachten zo
wel als hun weelde aan kleuren
tegen het daglicht beziet, krijgt
het gevoel werkelijk te staan in
het voorportaal van een andere
wereld.
door Rob Foppema
De indrukwekkende daling van het gebruik van kalme
rende middelen (tranquillizers) zou wel eens een onver
wacht succes kunnen zijn van een overigens nogal
mislukte actie. Dat is bij wijze van uitzondering in
deze rubriek geen conclusie uit wetenschappelijk
onderzoek. Het is een in de praktijk opgekomen ver
moeden, dat misschien wel nader onderzoek waard is.
Vorige week maakte de organi
satie van de geneesmiddelenin
dustrie (Nefarma) bekend dat
de verkoop van tranquillizers
in twee jaar tijd bijna tot de
helft was teruggelopen. Dat
was heuglijk nieuws, omdat in
brede kring de indruk bestond
dat er wel erg veel werd ver
kocht, en dat men daarmee
veel gebruikers toch in de kou
liet staan.
Een tranquillizer doet namelijk
vrij precies wat de naam aan
geeft, maar ook niet veel meer.
Mensen die, door welke oor
zaak dan ook, aan te grote
spanningen blootstaan, en
daardoor nerveuze of lichame
lijke klachten krijgen, voelen
met een tranquillizer de span
ningen langs zich heen glijden.
Daardoor kunnen ook de
klachten verdwijnen. Maar aan
het grondprobleem verandert
daarmee nog niets.
Er zijn dan, schematisch ver
eenvoudigd, twee mogelijkhe
den. Een periode van
„kunstmatige rust" kón genoeg
zijn om de geestelijke
draagkracht te herstellen. De
patiënt kan daarna zijn of haar
problemen weer aan, weet ze
op te lossen of leeft ermee ver
der. In dat geval is de tranquil
lizer met succes en dus ver
antwoord gebruikt.
Wanneer dat spontane herstel
niet optreedt, wordt het een
heel andere zaak. Dan is er
gerichte hulp nodig bij het op
lossen van het grondprobleem.
Blijft zulke hulp uit, dan is het
verleidelijk om het probleem
„blijvend" af te dekken door
met het slikken van pilletjes
door te gaan. Maar dat levert
een uitzichtloze situatie op
waar uiteindelijk alleen de ge
neesmiddelenindustrie beter
van wordt.
Vandaar de bezorgdheid over
het toenemende gebruik van
kalmerende middelen, vandaar
de vreugde dat die ontwikke
ling in vrij korte tijd zo radicaal
is omgekeerd. Vandaar bijvoor
beeld de eerste reactie van apo
thekersvoorzitter Van Nieu-
wenhuis: „We hebben met z'n
allen toch wat bereikt."
Misschien had hij in meer di
recte zin gelijk dan hij zelf
dacht.
aanbieden van wat vaak niet
meer is dan een schijnoplos
sing?
Een man uit het vak, met wie ik
daar onlangs over sprak, vond
dat vanuit zijn brede ervaring
een te optimistische veronder
stelling. „Ik geloof er geen biet
van dat de artsen zoveel veran
derd zijn," zei hij. „Als Je mij
vraagt, komt het van de gele
stickertjes."
Dat zijn de plakkertjes die
door de apotheken zorgzaam
op bijna alle afgeleverde tran
quillizers worden geplakt, met
het waarschuwende opschrift
„Dit geneesmiddel kan uw rij
vaardigheid beïnvloeden." Het
ironische van de zaak is, dat die
gele plakkertjes worden aange
bracht omdat de afspraak is
mislukt.
Moeilijk
Langzaam
De vraag wié er nu precies watt
bereikt heeft, is ongemeen
boeiend, omdat medische con
sumptiepatronen zich in de
praktijk meestal maar lang
zaam laten beïnvloeden. Uit
gaande van ons schema vallen
maar een paar mogelijkheden
op te stellen. Het is theoretisch
denkbaar dat wat we „spon
taan herstel van geestelijke
draagkracht" noemden, ineens
veel vaker optreedt. Maar dat
lijkt te mooi om waar te zijn.
Evenmin is het erg waarschijn
lijk dat gerichte hulp bij het
oplossen van menselijke en
maatschappelijke problemen
in zo korte tijd zoveel effectie
ver zou zijn geworden. Met alle
respect voor de inspanningen
van talloze hulpverleners: er
lijken geen factoren aanwijs
baar waardoor zij ineens meer
zouden kunnen bereiken.
Voor het zoeken van oorzaken
zouden we dan terug moeten
naar de groep die in de eerste
plaats verantwoordelijk is voor
de omzet van tranquillizers, de
Nederlandse artsen. Al die kal
merende middelen zijn immers
alleen op recept verkrijgbaar,
en elk recept moet door een
arts getekend worden. Zouden
onze dokters zoveel terughou
dender zijn geworden bij het
Die afspraak, die destijds wat
moeilijk tot stand gekomen
was, luidde dat de voorschrij
vende arts verantwoordelijk
was voor het al of niet aanbren
gen van een schriftelijke
waarschuwing op medicijnen.
Vond hij het niet verantwoord
dat de patiënt een auto zou
besturen, dan zou hij een aan
tekening op het recept maken.
Op grond daarvan zou de apo
theek een rood plakkertje aan
brengen dat aan het rijverbod
herinnerde. Vond de arts dat de
patiënt met dat medicijn wèl
mocht rijden, dan zou hij dat
ook aangeven. De apotheek
wist dan dat er geen waarschu
wing geplakt moest worden.
Het systeem gold (en geldt)
voor eenaantal groepen ge
neesmiddelen, waaronder tran
quillizers en slaapmiddelen.
Het was waterdicht gemaakt
door de afspraak dat, als de
arts geen speciale aantekening
op zo'n recept zou maken, de
apotheek het gele plakkertje
zou gebruiken. Daarmee werd
de gebruiker niet zo veel wijzer
(de rijvaardigheid „kan" bei-
ijnvloed worden maar ge
beurt dat ook echt?). Hij zou in
ieder geval op het gevaar gewe
zen zijn, en moest voor nadere
inlichtingen desgewenst maar
weer naar de dokter toe.
In de praktijk is het gele plak
kertje bijna het enige wat er
van de regeling terechtgeko
men is. De apothekers plakken
namelijk trouw, terwijl de gro
te meerderheid van de artsen
niets op de recepten aangeeft.
(Formeel hoeven zij zich ook
niets van de afspraak aan te
trekken. De regeling heeft de
vorm van een „zwaarwegend
advies" van de hoofdbesturen
van de Maatschappij tot bevor
dering der geneeskunst en de
Maatschappij ter bevordering
der pharmacie.)
Ondanks deze halve misluk
king zou het plakkertjes-
systeem nu op het publiek zo
veel indruk hebben gemaakt
dat veel patiënten spaarzaam
zijn gaan gebruiken. Of zelfs
tegen hun dokter zeggen dat
hij ze maar niet moet voor
schrijven, omdat ze dan niet
kunnen rijden.
Het lijkt, de moeite waard om
nader te onderzoeken in hoe
verre deze indruk uit de prak
tijk juist is. Als het klopt, moet
het interessant zijn om na te
gaan hoe het verder gegaan is
met al die autorijdende men
sen met hun problemen en zon
der tranquillizers. En als het
niet klopt, is er alle aanleiding
om door te zoeken naar de oor
zaken van een spectaculaire
verschuiving in de medische
consumptie.
Het Amerikaanse Nationale bureau voor lucht- en ruim
tevaart NASA wordt steeds enthousiaster over een
onderwerp op aards niveau: het nut en de toepassing
van waterhyacinten. Dat is een als onkruid groeiend
gewas, dat tot dusver vooral berucht was doordat het in
warme landen stuwmeren en bevloeiingskanalen kan
overwoekeren tot ze onbruikbaar zijn.
Een NASA-laboratorium in
Mississippi dat zich ongerust
maakte over de chemicaliën
die het in plaatselijke riviertjes
loosde, kwam er achter dat de
waterhyacint al groeiend aller
lei metalen in zich concentreer
de, en andere schadelijke ver
bindingen afbrak.
In de loop van het onderzoek
bleek dat de plant op een
voortreffelijke en goedkope
manier rioolwater zuivert en
vervuilde meertjes weer
opknapt als hij maar regelma
tig geoogst wordt. Dat levert
onvoorstelbare hoeveelheden
plantaardig materiaal op, maar
dat kan vergist worden tot
(aardgas vervangend) me
thaan, zelfs als er zware meta
len inzitten. Zitten die er niet
in, dan kan wat er na de vergis
ting overblijft met succes als
mest worden gebruikt.
Wat ze in Mississippi met het
metaalhoudende residu doen,
vermeldt het verhaal (nog?)
niet. Maar intussen wordt er al
gedacht aan goudwinning met
waterhyacinten in het lekwater
van oude bergen mijnsteen.
Metaalvrije waterhyacinten le
veren in gedroogde vorm vee
voer op van een kwaliteit die
volgens de eerste voederproe-
ven uitstekend is. Het drogen
vergt veel energie, maar daar
wordt een zonne warm te-
installatie voor geprobeerd. Of
het allemaal economisch rond
te krijgen is. moet nog worden
afgewacht, maar hele hyacin
tenboerderijen staan al op
papier.
