Bron
BRIO-matrixfiche, 28 april 2015
Organisatie
Documentatiecentrum Vlaamse Rand
Jaar
2015
Taal
NL
1. De kleinste provincie
Met een oppervlakte van 2.106 km² is Vlaams-Brabant de kleinste Vlaamse provincie. Ze heeft een merkwaardige vorm: langgerekt (van west naar oost is het in vogelvlucht ongeveer 90 km, van noord naar zuid is het 40 km) en met een ‘blinde vlek’ in het midden. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wordt immers omringd door Vlaams-Brabant. De provinciehoofdplaats is Leuven. Vlaams-Brabant is opgedeeld in 2 arrondissementen: Halle-Vilvoorde (in het westen) en Leuven (in het oosten). De provincie telt 65 gemeenten, waarvan 35 in het arrondissement Halle-Vilvoorde en 30 in het arrondissement Leuven.
|
Figuur 1: kaart Vlaams-Brabant.
|
 |
Ook qua bevolkingsaantal is Vlaams-Brabant eerder bescheiden. Van alle Vlaamse provincies telt enkel Limburg minder inwoners. Op 1 januari 2015 had Vlaams-Brabant 1.113.512 inwoners, waarvan 616.955 in Halle-Vilvoorde en 496.557 in Leuven.
2. De jongste provincie
Vlaams-Brabant is de meest recente van alle Vlaamse provincies. Ze ontstond op 1 januari 1995 toen de voormalige provincie Brabant werd opgesplitst in 2 nieuwe provincies: Vlaams- en Waals-Brabant. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest behoort sindsdien tot geen enkele provincie meer[1].
De splitsing was een gevolg van de vierde staatshervorming in 1992. Dat akkoord werd gesloten[2] op 29 september, de naamdag van de heilige Michiel. Vandaar de officieuze benaming Sint-Michielsakkoord. Met die vierde staatshervorming werd België omgevormd tot een federale staat. De provincie Brabant, met grondgebied in 3 gewesten (Vlaams Gewest, Waals Gewest en Brussels Hoofdstedelijk Gewest) en 3 taalgebieden (Nederlands taalgebied, Frans taalgebied en tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad), werd in die logica een anomalie. Maar vooral was de provincie door communautaire spanningen quasi onbestuurbaar geworden[3]. Beslist werd om haar langs de gewestgrenzen op te splitsen. Vlaams-Brabant werd een integraal onderdeel van Vlaanderen en van het Nederlandse taalgebied; Waals-Brabant kwam bij het Waals Gewest terecht.
Het ontstaan van de eentalige provincie Vlaams-Brabant versterkte de Vlaamse voogdij, ook over de zes randgemeenten met een bijzonder taalstatuut (de faciliteitengemeenten Drogenbos, Kraainem, Linkebeek, Sint-Genesius-Rode, Wemmel en Wezembeek-Oppem). De Franstalige partijen eisten daarvoor compensaties. Daarom werden de bevoegdheden van de Vaste Commissie voor Taaltoezicht uitgebreid[4] en werd een nieuwe functie gecreëerd: de adjunct van de gouverneur van Vlaams-Brabant. Die was voortaan bevoegd voor de controle op de toepassing van de wetten en verordeningen op het gebruik van de talen in bestuurszaken en onderwijs in de zes.
3. Verre roots
Brabant wordt al vermeld in de negende eeuw, in verdragen die de verdeling van het Frankische rijk regelden. Het was toen de naam van een gouw.[5] De naam bleef sindsdien in gebruik, maar voor steeds weer andere bestuursvormen en gebiedsomschrijvingen. Zo was het vanaf de twaalfde eeuw een hertogdom, dat op zijn grootst ongeveer samenviel met het huidige Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de provincies Vlaams-Brabant, Waals-Brabant en de Nederlandse provincie Noord-Brabant. Bij de scheiding der Nederlanden raakte het hertogdom Brabant opgesplitst: het noordelijke deel werd in 1648 overgedragen aan de Verenigde Provinciën. Het zuidelijke deel bleef Habsburgs tot het in 1795 werd geannexeerd door de Fransen en werd omgevormd tot de departementen Twee Neten (in het noorden) en Dijle (in het zuiden). 20 jaar later, bij de oprichting van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden in 1815, werden die omgedoopt tot de provincies Antwerpen en Zuid-Brabant. Het voorvoegsel ‘Zuid-’ diende om het onderscheid te maken met de Nederlandse provincie Noord-Brabant, maar het werd na de onafhankelijkheid van België in 1830 weggelaten.
4. Bestuur
De gouverneur van Vlaams-Brabant is van 1995 tot op vandaag Lodewijk De Witte. Adjunct van de gouverneur was van 1995 tot 2005 Guy Desolre, sindsdien is het Valérie Flohimont[6]. De provincieraad telt 72 leden. Tijdens de legislatuur 2012-2018 wordt de provincie bestuurd door een coalitie van CD&V, sp.a, Open VLD en Groen. Daarnaast zijn ook N-VA, UF en Vlaams Belang vertegenwoordigd in de raad.
Karla Goetvinck, 28 april 2015
Voetnoten
[1] De bevoegdheden over de gemeenschapsaangelegenheden die in dat gewest toebehoorden aan de provincieraad en de Bestendige Deputatie van de oude provincie Brabant, worden voortaan uitgeoefend door de Vlaamse Gemeenschapscommissie, de Franse Gemeenschapscommissie en de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie. De bevoegdheden over de gewestelijke of federale aangelegenheden die in dat gewest toebehoorden aan de provincieraad en de Bestendige Deputatie van de oude provincie Brabant, worden uitgeoefend door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
[2] akkoord tussen de vier partijen in de Regering-Dehaene I (CVP, PSC, SP en PS), dat later ook steun kreeg van VU, Agalev en Ecolo.
[3] ‘Als tweetalige instelling kreeg zij steeds meer te lijden onder interne, communautaire conflicten en de daardoor ingegeven typische 'wafelijzerpolitiek'. Als territoriaal gedecentraliseerd bestuur moest zij opdrachten vervullen voor de staat, drie verschillende gewesten en twee verschillende gemeenschappen, wat niet altijd even harmonisch verliep. Tenslotte leek uit de steeds verder uiteenlopende Vlaamse, Waalse en Brusselse belangen op haar grondgebied nog onmogelijk één provinciaal belang af te leiden: twintig jaar staatshervorming hebben het provinciaal samenhorigheidsgevoel, voor zover dit taalgrenzen moet overschrijden, grondig verknoeid. Uiteindelijk was de provincie zeer moeilijk bestuurbaar geworden’, zie Het federale België na de vierde staatshervorming, p. 248
[4] De VCT beschikt sindsdien over een subrogatiebevoegdheid: de commissie kan in theorie optreden tegen inbreuken op de taalwetgeving. De commissie heeft echter nog nooit van dit dwangtoezicht gebruik gemaakt en formuleert zoals voordien enkel adviezen.
[5] Een gouw is een Frankische gebiedsomschrijving. Vandaar komt ook de naam: ‘–bant’ was een courant achtervoegsel voor gouwen. De betekenis van het eerste element ‘brac’ (ook brag-, brach-) is onzeker.
[6] Alle drie zijn ze van socialistische signatuur.
Website
Publicatie type
Fiche
Categorie
Politiek / Bestuur
Provinciale instellingen
Provincie Vlaams-Brabant
Regio
Vlaamse Rand
Share this