De executie van twee ‘KGB-agenten’ uit ‘1985’ draaide eigenlijk om een vechtscheiding

De bedenkers van straatnamen in en rond de Herdersliedstraat in Anderlecht moeten devote geesten zijn geweest. Je bereikt ze via de Minnezangerslaan of de Hoffelijkheidsstraat. De huizen, hoofdzakelijk opgetrokken in de jaren vijftig, de meeste met een parkeergarage op het gelijkvloers, ademen geloof in een betere wereld, maar de Herdersliedstraat zal altijd worden geassocieerd met een dubbele rituele moord op vrijdagavond 18 februari 1982.

Op de eerste verdieping van nummer 97 woonden Alphonse Vandermeulen (31) en Francesca Arcoulin (44) met om de week ook de drie dochters uit zijn nog onontbonden huwelijk. In 1985 zie je de jonge rijkswachter Franky Verhellen met zijn adjudant urenlang het huis observeren, de een al iets meer overtuigd dan de ander dat de bewoners Russische spionnen zijn. “De slachtoffers werden gevonden met overgesneden kelen en hun hoofden getroffen door meerdere vuurschoten”, zo beschrijft de akte van beschuldiging de plaats delict op het latere proces tegen twee militanten van het toen als neonazistisch bestempelde Westland New Post (WNP). “Zij vertoonden geen enkele verwonding die kon wijzen op enig verweer en lijken geknield te zijn geëxecuteerd, de een oog in oog met de andere.”

In het echt waren het WNP-leden Frédéric Saucez, Jean-Bernard Pêche en Marc De Jode die het huis meerdere dagen per week hadden geobserveerd. “Op vraag van Michel Libert”, zo wordt Saucez in de akte geciteerd. Libert was de nummer twee bij het WNP, met boven hem stichter Paul Latinus, de langharige figuur die in 1985 af en toe in beeld komt. Net als de meeste jongere WNP-leden waren Saucez, De Jode en Pêche geen rijkswachters, maar militairen.

De eend

Michel Libert heeft altijd volgehouden dat hij zijn orders kreeg van een agent van de Staatsveiligheid, Christian Smets alias ‘de eend’ die onlangs overleed. “Wij waren er rotsvast van overtuigd dat wij de goede zaak dienden”, blikt Libert jaren later op de situatie terug. “Wij waren bezig een ondergronds verzetsnetwerk uit te bouwen, voor in geval van Russische bezetting.”

Het assisenhof van Brabant zou WNP’er Marcel Barbier, ten tijde van de dubbele moord pas 22, in 1987 tot levenslang veroordelen. De tweede verdachte werd vrijgesproken. Wie de door de onderburen geziene tweede dader was, is nooit uitgeklaard. Op het proces werd wel duidelijk dat de slachtoffers helemaal niks te maken hadden met de KGB. De enige club waar Vandermeulen ooit lid van was geweest was de supportersclub van Sporting Anderlecht.

Volgens het hof lag het motief voor de dubbele executie louter in de relationele sfeer. Barbier had een relatie met de moeder van de drie dochters van Vandermeulen. Hij had zich door haar het hoofd op hol laten praten over wat voor een slechte man hij was. Het moordwapen, een FN 7.65, was wel aangeleverd en achteraf ook zoek gemaakt door Paul Latinus, net als de geluidsdemper. Michel Libert regelde een vals alibi voor Barbier. Wie binnen het WNP ooit de liefdesrivaal van Barbier verkocht kreeg als een te bespioneren en te elimineren KGB-spion is nooit uitgeklaard.

Einde van WNP

Uiteindelijk was het Latinus zelf die op 23 september 1983 naar de gerechtelijke politie stapte om Barbier aan te geven. Het was het einde van het WNP. Zeven maanden later werd het lijk van Latinus aangetroffen bij hem thuis, bengelend aan een telefoonkabeltje dat volgens vergelijkende tests achteraf zijn gewicht niet had kunnen dragen. De ‘zelfmoord’ van Latinus, al 39 jaar lang consequent tussen aanhalingstekens, komt vast nog in 1985 aan bod.

Michel Libert moet een van de hoogst zeldzame nog levende figuren zijn die alle slechteriken uit de reeks persoonlijk heeft gekend. Hij is dan ook grote fan. “Ik vind het acteerwerk verbluffend goed”, zegt hij. “Ik herkende ook elk personage meteen, zowel door gelijkenissen als hun gedrag en manier van bewegen. Ik ben ook erg tevreden over hoe de makers eindelijk, zij het wat discreet, de verticale interacties van enkele machtigen blootleggen. En ook de structuren waarlangs onderzoeken zijn gemanipuleerd. Zondag kijk ik in elk geval weer.”