Kluisbos: ooit een populair openluchtzwembad, straks overgenomen door de natuur

Terwijl hij knielt bij het groene water van het voormalige openluchtzwembad, onder de springplank voor geoefende springers, zegt Xavier Coppens dat het een salamander is die daar in het water ligt te spartelen. Een alpenwatersalamander. “Je ziet het aan zijn rode buik.”

Coppens is regiobeheerder voor de Vlaamse Ardennen bij het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB); het staat in grote letters op de mouwen van zijn werkhemd. Naar eigen zeggen heeft hij alleen maar goede herinneringen aan deze plek, het oude recreatieoord in het Kluisbos, pal op de grens tussen Henegouwen en Oost-Vlaanderen. Hij groeide op in de streek en kwam hier als kind vaak zwemmen en spelen. “Van de Blaarmeersen als zwemlocatie was toen nog geen sprake”, zegt hij. “Het Kluisbos was in mijn jeugd de place to be. Het was veruit het meest succesrijke openluchtzwembad van de streek, misschien zelfs van het land.”

De zaalwachter van de naastgelegen sporthal kan erover meespreken. Twintig jaar werkte hij als klusjesman van het zwembad en in de hoogdagen zag hij hier tot 8.000 bezoekers per dag toestromen. “Vanaf het terras van de cafetaria zag je alleen maar handdoeken en mensen”, zegt hij. “Geen sprietje gras meer. En in het zwembad stond iedereen bijna schouder aan schouder.”

Zijn naam ziet hij liever niet in de krant, maar hij wil wel nog kwijt dat de laatste jaren lastig waren. “Het is rap achteruitgegaan.”

Gesloten op politiebevel

Zes jaar is het zwembad nu al dicht. Na aanhoudende problemen met tienerjongens werd het op politiebevel gesloten. De vechtpartijen wogen niet langer op tegen de waterpret, de poorten gingen toe, de geoefende springers werden vervangen door salamanders, vissen en zelfs reeën. Ook de cafetaria staat al een tijdje leeg.

Maar na de duisternis komt nu het licht. Onlangs raakte bekend dat het ANB het oude zwembad heeft opgekocht, samen met de vroegere jeugdherberg Villa Vogelsanck, wat lager gelegen op de Kluisberg.

“Het zwembad gaan we verwijderen, de put zullen we opvullen en over twee, drie jaar is dit een plek vol bloemrijke vegetatie waar kinderen kunnen komen spelen en tegelijk iets bijleren over de natuur”, zegt Coppens. “Verschillende bloemsoorten zijn al aanwezig, de insecten zijn al aanwezig, de vleermuizen zijn al aanwezig. We zullen het beheer optimaliseren en de natuur vooral haar gang laten gaan. Vorige week zag ik hier drie kleine weerschijnvlinders: fenomenaal. Tien jaar geleden was die soort onbekend in de Vlaamse Ardennen.”

Zandgroeve

Alleen al over de geschiedenis van het Kluisbos valt een televisiereeks te maken. De grafheuvel boven in het bos getuigt van prehistorische bewoning, op de plek van het zwembad was tot in de jaren 1960 een zandgroeve die grondstof bood voor de aanleg van sociale woonwijken, later kwamen er danscafés en nu begint er dus alweer een nieuwe episode.

‘Ontharden’ is hier voortaan het ordewoord en net als op andere getuigenheuvels in de streek, de Hotond, de Muziekberg en La Houppe onder meer, komt de klemtoon ook in het Kluisbos op natuurherstel te liggen, in combinatie met sport en avontuurlijke speeltuigen voor kinderen.

Coppens somt de elders in de Vlaamse Ardennen al teruggekeerde soorten maar wat graag op: de blauwe knoop, het schermhavikskruid, de blauwvleugel en, niet te vergeten, de groene zandloopkever. “Ook dit moet zo’n verhaal worden”, zegt hij.

We stappen nog even tot bij Villa Vogelsanck. ‘Verblijfcentrum’ meldt een bord bij de ingang. Eenmaal binnen wordt snel duidelijk dat de tijd van verblijven hier voorgoed voorbij is. Matrassen en kussens liggen lukraak in het rond, vensters zijn stukgeslagen, geen deur kan nog op slot. Dit stukje bronbos, vol bronnen en beken, is van grote ecologische waarde, zegt Coppens nog, en dus verdwijnt straks ook dit gebouw. “Tot voor kort dacht men alleen in functie van de mens en was het bos louter decor. Nu zijn de geesten gelukkig gekeerd en krijgt het bos weer alle ruimte.”