‘Misschien heb ik te fel gereageerd’: waarom Gwendolyn Rutten terugkeert drie weken na een vernedering

“Het kan verkeren. Als je me een paar dagen geleden gezegd dat ik hier had gezeten, dan had ik dat niet geloofd”, vertelde Rutten dinsdagavond zelf bij haar voorstelling in het Vlaams Parlement. Ze verscheen er schouder aan schouder met Open Vld-voorzitter Tom Ongena. De man die ze na de aanstelling van Paul Van Tigchelt nog beschuldigd had van “een gebrek aan respect”. Zo snel kan het dus gaan in de politiek, of toch zeker bij de liberalen.

Ongena benadrukte dat Rutten de geknipte persoon is om de “grote schoenen” van Bart Somers te vullen. “Na intensieve gesprekken en brede consultaties hebben we voor Gwendolyn gekozen. Dat is een weloverwogen keuze die unanieme steun krijgt van het partijbureau.” Volgens Ongena is ze “de juiste vrouw op de juiste plek”. “Ze zal meteen aan de slag gaan, bijvoorbeeld in het stikstofdossier. Ze beschikt over alle expertise om te slagen.”

Cynisch

Nog geen drie weken terug kwam het tot een pijnlijke breuk tussen Rutten en de partijleiding. Ze werd toen gezien als een topkandidaat om Vincent Van Quickenborne te vervangen als federaal minister van Justitie, maar moest de duimen leggen voor Van Tigchelt.

Een diep ontgoochelde Rutten kondigde meteen aan dat ze na 2024 niet langer voor Open Vld in het Vlaams of federaal parlement zou zetelen. Voor haar partij had ze weinig mooie woorden over. “Ik hou te veel van de democratie en de samenleving om cynisch mee te draaien in een spel dat het mijne niet is.”

Die uitval zorgde ervoor dat de ene de andere liberaal de partij frontaal aanviel. Een gênant schouwspel waar Open Vld nog maar net van bekomen was toen Somers maandag zijn eigen vertrek wereldkundig maakte. Al snel begrepen premier Alexander De Croo en voorzitter Ongena dat deze exit - die sinds de zomer in de lucht hing - hen de kans bood om zich te verzoenen met Rutten en haar blauwe medestanders.

Belangrijk hierbij was volgens de partijleiding dat het nooit de bedoeling was om Rutten bij het huisvuil te zetten. De Croo en Ongena willen nieuwe gezichten lanceren richting de verkiezingen in 2024, ja, maar voor de oud-voorzitter was er wel nog een plekje voorzien. Ook al omdat in haar thuisprovincie Vlaams-Brabant straks drie Kamerzetels en drie Vlaams Parlementszetels op het spel staan. Rutten wordt normaal gezien Vlaams lijsttrekker.

“Ik was een paar weken geleden ontgoocheld omdat ik niet genoeg impact had in de nationale politiek”, aldus Rutten. “Daarom wilde ik graag een andere vorm van engagement opnemen: gaan lesgeven. Tot ik maandagavond telefoon kreeg. Ik kan begrijpen dat veel mensen dit gek vinden, maar ik kan alleen zeggen: dat is het leven. Ik neem nu mijn verantwoordelijkheid op een moment waarop er nog veel belangrijke dossiers behandeld moeten worden.”

En nog: “Misschien heb ik (bij de aanstelling van Van Tigchelt, red.) te fel gereageerd. Maar ik ben ook maar een mens en heb toen eerlijk getoond wat ik voelde. Politiek betekent ook over je eigen grote emotie stappen.”

Stikstof

Met Rutten krijgt de Vlaamse regering een nieuwe minister die meteen aan de slag kan. Rutten heeft midden 2019, als partijvoorzitter toen, het Vlaamse regeerakkoord mee onderhandeld. En met haar jarenlange ervaring in de Wetstraat heeft ze meer dan voldoende gewicht om zich te laten gelden als viceminister-president.

De aanstelling van Rutten kan wel een invloed hebben op de dynamiek binnen de Vlaamse regering. Daar ligt eigenlijk nog maar één belangrijk dossier op tafel: stikstof. Dat zorgt al drie jaar voor bijzonder grote spanningen in de meerderheid. Vooral vakministers Zuhal Demir en Jo Brouns botsten al meermaals frontaal.

De vrees leeft dat het stikstofdossier dit najaar kan zorgen voor de implosie van de regering. En terwijl Somers door de jaren heen vaak een bondgenoot was van Demir, zit zijn opvolgster inhoudelijk veel meer op de lijn van Brouns. Vanuit het parlement gaf ze geregeld kritiek op de werkwijze van Demir. “Er is een afspraak rond stikstof (het huidige decreet herwerken, red.) Die moeten nagekomen worden”, wordt nu al gewaarschuwd bij N-VA.

Demir versus Rutten, dat belooft straks te knetteren in de ministerraad. Maar Rutten sust voorlopig: “Het dossier heeft een lange weg afgelegd en nu moet naar oplossingen gezocht worden in een heel ingewikkeld geheel.”

Ook binnen Open Vld zal er nog een woordje uitleg nodig zijn van de partijleiding. In allerhande whatsappgroepen van lokale afdelingen werd dinsdagavond naar verluidt al misbaar gemaakt over haar comeback. Best wat liberalen hadden liever Senaatsvoorzitter Stephanie D’Hose - de andere kandidaat voor de post van Somers - gepromoveerd. Volgens de geruchtenmolen ook Somers zelf.

Sowieso blijft de vraag of al het drama van de voorbije weken niet eenvoudigweg vermeden had kunnen worden. Somers zelf uiteraard, maar ook Ongena en De Croo wisten al bij het ontslag van Van Quickenborne dat er Vlaams vroeg of laat een mooie stoel vrij zou komen. Met wat handigheid had al die zelfpijniging niet gehoeven, zo lijkt het. Maar bij Ongena is te horen dat het echt niet zeker was of en wanneer Somers het voor bekeken zou houden.

Ongena: “We moeten er niet flauw over doen. We hebben moeilijke momenten gehad. Maar dit toont dat als puntje bij paaltje komt, Gwendolyn iemand is die zegt: mijn partij maar ook Vlaanderen hebben me nodig, dus ik doe dit.”