De Riemstse locatie, zo blijkt bij navraag bij ZOLAD-archeoloog Tim Vanderbeken, archeoloog van de intergemeentelijke archeologische dienst van Bilzen, Lanaken, Riemst en Voeren, is een uitgeputte leemgroeve van steenfabrikant Vandersanden in Membruggen. Die wordt nu opgevuld. “Veel amateurs volgen werven in de Tongerse binnenstad van nabij. Als ze vrachtwagens met afgegraven grond zien vertrekken, volgen ze die. Zo weten we dat die vondsten in Membruggen van Tongerse grond afkomstig zijn. Daar waren mooie vondsten bij: tientallen Romeinse mantelspelden, gebruiksvoorwerpen en munten. Allemaal afkomstig van diezelfde locatie. Dat betekent dat tientallen tonnen Tongerse grond zomaar kunnen afgegraven worden zonder archeologische toets. Dat kan eigenlijk niet. Sinds 1993 bestaat er een decreet dat archeologische zorgplicht voorschrijft.”

Verder zou het om minstens één grotere werf gaan waar archeologisch onderzoek is gebeurd. Bij gebrek aan harde bewijzen wil Vanderbeken geen werfnaam noemen.

Het Tongerse stadsbestuur vindt de aantijgingen van Vanderbeken misplaatst. “Hij valt het beleid van de stad aan, maar weigert tegelijk concrete informatie te geven”, zeggen waarnemend burgemeester en directeur van het provinciaal Gallo-Romeins Museum Carmen Willems en schepen van Archeologie Gerard Stassen. “De grond kan in elk geval niet afkomstig zijn van werken in opdracht van de stad. Die wordt wel degelijk archeologisch onderzocht. Daarvoor hebben we contracten met grondverwerkingsbedrijven. Voor andere, publiek-private en private, bouwprojecten volgen we strikt de wetgeving en werken we nauw samen met het Agentschap Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed. Dat is als enige in Vlaanderen bevoegd. De stad kan niet eens een archeologisch onderzoek opleggen. We betreuren dat ZOLAD zijn informatie niet beschikbaar stelt. Dat zou deontologisch de enige correcte manier van handelen zijn.” Iets wat ZOLAD tegenspreekt: “Het agentschap is voorbije maandag op de hoogte gebracht. De vondsten zelf worden, of zijn, al door de vinders aangemeld bij de Centrale Archeologische Inventaris.”

Is de controle op archeologisch onderzoek dan lek in Vlaanderen? Het is in elk geval complex. Binnen het Agentschap R-O Vlaanderen coördineert archeoloog Werner Wouters onroerend erfgoed: “Wij zijn verantwoordelijk voor het administratieve luik en bekijken of procedures juist worden opgevolgd. De archeologische zorgplicht, waar elke private bouwheer aan gebonden is, kan je niet toepassen op elke werf. Zeker niet in een stad als Tongeren. Dat zou funest zijn voor de stadsontwikkeling. Dat er bij afgegraven gronden toch nog voorwerpen gevonden zijn, hoort bij de risico’s van het vak. Elk archeologisch onderzoek is een kwestie van keuzes. Je kan niet elke morzel grond onderzoeken. Al is er wel een lacune in de wetgeving. Met een metaaldetector afgegraven grond onderzoeken mag, maar is niet verplicht. Het zijn bijkomende kosten voor de bouwheer. Als beoordelaar van een vergunning kunnen we een onderzoek met een metaaldetector niet opleggen.”