‘Dat we het er wéér over moeten hebben’

‘Er waait een gure, conservatieve wind over de wereld.” Een paar honderd mensen luisteren afgelopen zaterdagmiddag op een zonnige Dam naar Europarlementariër Samira Rafaela (D66), een van de sprekers op een ‘solidariteitsdemonstratie’ voor het recht op abortus. „Er zijn extremisten die denken dat ze ons kunnen onderdrukken. Laat je niet wijsmaken dat het gaat om familiewaarden of whatever. Dit is haat.”

Een meerderheid van het Amerikaanse Hooggerechtshof lijkt het federale recht op abortus af te willen schaffen, bleek vorige week. Als dat gebeurt, zal abortus in ruim de helft van de Amerikaanse staten mogelijk worden verboden of beperkt. Voor Rafaela is het de zoveelste manifestatie van een „goed gefinancierde, zeer gevaarlijke anti-genderbeweging die zich bemoeit met individuele levens”, licht ze naast het podium op de Dam toe. „Onhoudbaar als we ons er niet stevig tegen verzetten.”

In Nederland, waar zo’n 30.000 vrouwen jaarlijks kiezen voor een abortus, staat dit recht op het afbreken van (ongewenste) zwangerschappen niet onder druk. De Tweede Kamer besloot onlangs juist de wettelijke bedenktijd van vijf dagen af te schaffen, nu nog verplicht voor vrouwen die langer dan zestien dagen over tijd zijn. Ook mogen huisartsen de zogenaamde abortuspil gaan verstrekken. Zo is abortus mogelijk tot negen weken na het ontstaan van de zwangerschap. Vrouwen hoeven dan niet meer naar een abortuskliniek.

Toch is er ook in Nederland reden tot zorg, vindt de 22-jarige Sarah ’t Hart, een van de organisatoren van de demonstratie. „Abortus is voor ons een recht, een verworvenheid waaraan niet getornd kan worden”, zegt ze. „We zien nu in de VS dat dat toch gebeurt. En de Pro Life-beweging in Nederland heeft sterke banden met die in de Verenigde Staten.”

Behalve Samira Rafaela spreken onder meer GroenLinks-Kamerlid Corinne Ellemeet en Marieke van der Plas, directeur van expertisecentrum rondom seksualiteit Rutgers. „Ja mensen,” begint zij haar speech, „ik kan niet geloven dat we het hier wéér over moeten hebben.”

Baas in eigen buik

Het historisch bewustzijn is groot op de Dam. De organisatoren, veelal vrouwelijke twintigers, hebben ‘baas in eigen buik’ op elkaars buik geschreven, een leus uit de jaren 70 van Dolle Mina – de feministische actiegroep die zaterdag op de Dam diverse ovaties krijgt. Abortus werd in Nederland pas legaal door de Wet afbreking zwangerschap uit 1984, die het toestaat tot de 24ste week van de zwangerschap. Latere zwangerschapsafbreking en levensbeëindiging van pasgeborenen zijn strafbaar.

Vooralsnog kan het recht op abortus rekenen op een solide Kamermeerderheid. Onlangs nog stemden 104 Kamerleden voor het wetsvoorstel van GroenLinks, PvdA, D66 en VVD dat verstrekking van de abortuspil door huisartsen mogelijk maakt. 24 Kamerleden stemden tegen: enkele PVV’ers, FVD, SGP, Denk, BBB en regeringspartij ChristenUnie.

Wel zijn er ook hier mensen die vinden dat bescherming van ongeboren leven zwaarder moet wegen dan het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen. Bij abortusklinieken wordt gedemonstreerd vanuit de christelijke stichting Schreeuw om Leven en de partij Jezus Leeft.

Amsterdammers Willem en Annie Cosse (77 en 79) zijn vooral afgekomen op de „reuring”, ze zijn niet per se voorstander van abortus. Annie: „Ik vind dat ze het niet moeten doen. Ze hebben het gewild, dan moeten ze het ook grootbrengen. Ik heb er zes grootgebracht!” Haar man heeft twee kinderen, Annie is zijn tweede vrouw. „Er zijn zat mogelijkheden zwangerschap te voorkomen”, zegt hij. „Dat hadden wij vroeger niet. Als het gebeurt moet je je verantwoordelijkheid nemen.”

Mirjam Tonnaer (38), Utrecht
verpleegkundige bij de GGD

„Mensen met een baarmoeder moeten zelfstandig over hun eigen lijf kunnen beslissen. Ik vind het schokkend dat er nog steeds zulke grote groepen mensen zonder baarmoeder zijn die vinden dat ze het recht hebben om te beslissen wat er met andermans lichaam gebeurt. Anderhalf jaar geleden heb ik zelf een abortus gehad. Ik ben blij dat het mogelijk was en goed geregeld. Goede zorg, het wordt vergoed.

Ik heb geen kinderwens, ik stond op de wachtlijst voor sterilisatie. Ik had diverse vormen van anticonceptie gebruikt, pil, spiraaltje, implantaat met allemaal vervelende bijwerkingen. Ondanks alle voorzorg werd ik toch zwanger.

Ik denk dat het recht op abortus ook in Nederland wordt bedreigd. De Pro Lifelobby is groter dan je denkt. Als je ziet wat er in de VS gebeurt, in Polen, dat kan hier net zo goed. Ik heb niet de illusie dat we hier veilig zijn.”

Madeleine Dere (34), Amsterdam
source coördinator wetenschappelijk bedrijf

„Ik vind het heftig dat je hier anno 2022 nog steeds voor moet demonstreren. Zelf heb ik geen ervaring met abortus, maar ik vind het heel belangrijk dat vrouwen ervoor kunnen kiezen. Ik respecteer die keus in alle gevallen. De keus moet aan de vrouw zijn, ongeacht afkomst of religie. Voor mannen is er geen wet die hun autonomie beperkt.

Ik heb een jaar in New York City gewoond, ik wil ook solidair zijn met de vrouwen daar. Als de inperking van dit recht daar begint, kan het ook hierheen komen. Het is lang niet voor iedereen vanzelfsprekend. Ik heb er weleens heftige discussies over, vooral met mannen. Dan word ik als een heftige feminist gezien. Veel mensen denken ook dat het hier niet speelt, ze vinden het normaal hoe het nu is. Ik denk niet dat ze weten dat de verplichte vijf dagen bedenktijd in Nederland nog maar net is afgeschaft.”

Daan Meuwissen (23), Amsterdam
student natuur- en sterrenkunde

„Ik vind het belangrijk onze stem te laten horen. Abortus is een recht dat ook weer kan worden weggenomen, zoals in de VS. Door te demonstreren steunen wij de mensen die dáár problemen hebben. Het gaat voornamelijk om een vrouwenrecht, en het zijn voornamelijk mannen die dat recht wegnemen.

In het Hooggerechtshof in de VS zitten maar twee vrouwen. Mannen hebben daar de macht. Ook in de Nederlandse politiek is dat veelal zo. Ik vind het belangrijk dat mannen laten horen dat ze hierin aan de kant van de vrouwen staan.”