De Assemblee van de WEU is de eerste Europese interparlementaire assemblee inzake veiligheid en defensie, en werd in 1954 opgericht op basis van het gewijzigd Verdrag van Brussel, een alliantieverdrag tussen tien West-Europese landen.
Het Verdrag van Maastricht uit 1992 heeft van de WEU een orgaan van de Europese Unie gemaakt, terwijl het Verdrag van Nice uit 2001 alle operationele organen van de WEU aan de EU heeft overgedragen, met uitzondering van de parlementaire assemblee die als enige Europese parlementaire assemblee bevoegd bleef inzake defensie.
De Assemblee noemt zichzelf de "Europese Interparlementaire Assemblee voor veiligheid en defensie". Haar doelstellingen zijn de volgende:
Sinds de herziening van het Handvest en het Reglement van de Assemblee in mei 2008 werd een duidelijke "mission statement" van de Assemblee opgenomen in de Preambule van het Handvest: "(De Assemblee) geeft zichzelf als opdracht het opvolgen, het evalueren en het uitwerken van voorstellen betreffende een Europees beleid inzake buitenlandse zaken, veiligheid en defensie, waarbij zij de rol speelt van interparlementaire tegenhanger van de intergouvernementele samenwerking op dat gebied". De Assemblee vult zo het Europees Parlement aan dat maar een beperkte bevoegdheid heeft voor intergouvernementele aangelegenheden. Zij geeft de nationale parlementen eveneens een kader voor informatiewisseling en debat over de Europese dimensie van de militaire bevoegdheden waarvoor deze parlementen instaan.
De Assemblee van de WEU telt ongeveer 400 effectieve en plaatsvervangende leden, aangeduid door de nationale parlementen. Velen van hen zijn in het eigen parlement lid van de commissie voor defensie, buitenlands en/of Europees beleid. Het aantal zetels toegekend aan de lidstaten hangt af van de grootte van dit land.
België wordt vertegenwoordigd door 7 effectieve en 7 plaatsvervangende leden: 3 vaste leden en 4 plaatsvervangers worden aangeduid door de Senaat, 4 vaste leden en 3 plaatsvervangers worden aangeduid door de Kamer.
De verdeling van de mandaten wordt voor elke assemblee afzonderlijk berekend volgens het systeem D’Hondt. Het mandaat van de afgevaardigden is geldig tot de gehele of gedeeltelijke vernieuwing van Kamer en Senaat.
Met de herziening van het Handvest en van het Reglement van de Assemblee in mei 2008 werd een vereenvoudiging van de statuten van de leden van de Assemblee doorgevoerd (tussen haakjes het aantal effectieve leden per lidstaat):
Bovendien kan de Assemblee vertegenwoordigers van nationale parlementen van andere landen (Armenië, Azerbeidjaan, Georgië), van het Europees Parlement en van internationale parlementaire assemblees (OVSE, NAVO) uitnodigen als waarnemers.
De verschillende statuten die van toepassing zijn op de landen vertegenwoordigd in de Assemblee, hebben gevolgen voor de parlementsleden inzake hun bekwaamheid om deel te nemen aan vergaderingen en te stemmen over in de Assemblee voorliggende teksten.
Voorbereidend werk wordt verricht in één van de 6 commissies:
De commissies komen bijeen tijdens de zittingsperioden en daarbuiten. Gewone vergaderingen vinden plaats in Parijs. Gebeurlijk worden vergaderingen in andere landen georganiseerd. België heeft 3 effectieve leden en 3 plaatsvervangende leden in de Politieke Commissie en de Commissie Defensie. In de overige commissies heeft het 2 effectieve en 2 plaatsvervangende leden. Elke commissie duidt in haar schoot rapporteurs aan die ontwerprapporten en –aanbevelingen over actuele veiligheids- en defensievraagstukken voorbereiden. Deze ontwerpen worden besproken en in een definitieve vorm gegoten in de commissie, waarna de leden over de tekst stemmen en hem voorleggen aan de plenaire vergadering voor definitieve aanneming.
De parlementsleden zetelen in alfabetische orde in het halfrond. Zij spreken in eigen naam, zonder hun respectieve regering te binden. Overleg wordt gepleegd in de schoot van de drie politieke fracties in de Assemblee: de gefedereerde groep (christen-democraten en conservatieven), de socialistische groep en de liberale groep.
De leden komen minstens twee keer per jaar voor drie dagen samen in plenaire vergadering, meestal in juni en december. De plenaire vergaderingen zijn openbaar en vinden plaats in het halfrond van de Franse "Conseil économique et social" in het "Palais d’Iéna" te Parijs.
De werktalen voor de plenaire vergaderingen van de Assemblee zijn de officiële talen van de verdragssluitende lidstaten. Er wordt voor simultaanvertaling gezorgd. De documenten verschijnen in de twee officiële talen van de WEU: het Frans en het Engels.
Plenaire vergaderingen zijn politiek belangrijke momenten waar nationale delegaties in debat kunnen treden met nationale ministers, militaire vertegenwoordigers, leden van het Europees Parlement, enz. Verder worden de ontwerprapporten van de commissies besproken en wordt over de voorgestelde aanbevelingen gestemd.
De Assemblee verkiest onder haar leden haar Voorzitter, die zijn functie traditioneel gedurende 3 jaar waarneemt.
De Assemblee verkiest tevens onder haar leden 10 ondervoorzitters, een van elke verdragssluitende lidstaat. Zij vormen samen met de Voorzitter het Bureau.
Het Comité van de Voorzitters bestaat uit de leden van het Bureau, de oud-voorzitters van de Assemblee die nog lid zijn van de Assemblee, de voorzitters van de commissies, vertegenwoordigers van de politieke groepen, vertegenwoordigers van de leden en van de geassocieerde leden. Dit comité coördineert de dagelijkse werking van de Assemblee van de WEU (o.a. vaststellen agenda, vergaderrooster en debatten).
Onder dit Comité van de Voorzitters ressorteren subcommissies die zich bezighouden met de relaties met het Europees Parlement, interparlementaire assemblees en andere lichamen.
De Vaste Commissie is samengesteld uit de leden van het Comité van de Voorzitters en een aantal parlementsleden van de Assemblee. Deze commissie handelt in naam van de plenaire vergadering als deze geen zitting heeft. Dit neemt niet weg dat de Assemblee in buitengewone plenaire zitting kan samenkomen indien de actualiteit dit vereist.
Ten slotte worden regelmatig colloquia georganiseerd die nader ingaan op een bepaald onderwerp betreffende veiligheid en defensie.