Sociale Woningen De Mot
In het Vlaamse gefragmenteerde landschap van resten groen en landbouwgebied, voorsteden en dorpen geeft de verkaveling met haar eindeloze veelvoud aan eengezinswoningen de toon aan. In deze context en in het licht van het Structuurplan Vlaanderen dat actief aanspoort tot ‘inbreiding’ en verdichting, roept de sociale nieuwbouwwijk De Mot, met zijn 83 grondgebonden woningen, op het eerste gezicht vragen op. Toch blijkt De Mot een interessant voorbeeld van hoe men een nieuwe interpretatie kan geven aan een klassieke vorm van stedenbouwkundige ergernis.
De bouwheer, Sociale Woningen van Landen, vervolledigde met deze wijk een project van 80 koopwoningen die eind jaren zeventig gebouwd werden, en beantwoordde hiermee meteen de prangende vraag naar sociale eengezinswoningen. Voor de realisatie van het project werd een wedstrijd uitgeschreven. Die werd in 1999 gewonnen door het architectenteam BOB361.
De architecten vatten de opdracht in de eerste plaats op als een uitdaging om door middel van inbreiding een nieuwe stedenbouwkundige typologie te ontwikkelen voor een verdichte vorm van kwalitatief sociaal wonen. Door een intelligente schakeling van de woningen realiseerden ze een dichtheid van 20 woningen pe hectare of anderhalve keer meer dan oorspronkelijk voorzien door het studiebureau. De huurwoningen staan zowel zijdelings als ruggelings tegen elkaar aangebouwd, waardoor de tuinen vooraan komen te liggen. Op die manier ontstaat een hedendaagse tuinwijk die, ondanks zijn hoge dichtheid, alle elementen bezit die een klassieke verkaveling zo populair maken: een eigen voordeur, een grote tuin en een parkeerplaats op privéterrein. Bij de beoordeling van de wedstrijd bleek de manier waarop de architecten kwaliteit en kwantiteit onder één noemer wisten te brengen, doorslaggevend.
Ook bij de interne organisatie van de woningen staan zowel de verscheidenheid in aanbod als de ruimtelijke kwaliteit van het grondplan steeds centraal. Er werden twee verschillende woningtypes ontworpen, waarvan het eerste de vorm aanneemt van een compact rechthoekig blokje en het tweede die van een iets ruimere L. In het eerste type scheidt een vaste kern, gevormd door de trap en de inkomhal, de keuken van de woonkamer. Schuifdeuren aan weerszijden van deze kern delen de gelijkvloerse verdieping op in twee aparte eenheden. In het L-vormige type lopen keuken en woonkamer in elkaar over, waarbij een open trap vrij in de ruimte staat. Deze ruime woonkeuken bleek een belangrijke troef bij het verhuren van dit type. Met uitzondering van de drie aan mindervaliden aangepaste woningen bevinden de slaapkamers zich op de verdieping, telkens verbonden door een gang die tegen de achtergevel aanligt. Om te vermijden dat deze zich ontpopt tot een donkere tunnel, zijn in het dak boven de circulatiezones één of meerdere bovenlichten aangebracht.
Als gevolg van de ruggelingse schakeling komt het licht maar aan één zijde van de woning binnen. Een aantal noordnoordwest georiënteerde woningen geniet hierdoor nauwelijks van direct zonlicht. Toch ontstaan, dankzij de geringe bouwdiepte en een grote, gevelbrede beglazing op de benedenverdieping, lichte en heldere woonvertrekken die in de zomer naadloos in de tuin kunnen overlopen. De rationele aanpak van de architecten levert een organisatorische puzzel op waarin elk stukje past. Of toch bijna, want ondanks de glooiing van het terrein kozen ze ervoor alle daken op gelijke hoogte te houden. Voor enkele woningen resulteert dit in een sterk hellende tuin en een overdreven hoge carport. Toch blijken de tuin en haar relatie met de openbare ruimte, de carport, maar ook schijnbaar onopvallende details zoals interne doorsteken en bovenlichten, net die elementen te zijn die De Mot verheffen boven de doorsnee sociale woonwijk. De ruimtelijke kwaliteit die hierdoor gegenereerd wordt, verleent de wijk de meerwaarde die van het verblijven uit noodzaak daadwerkelijk wonen maakt.
Lisa De Visscher
