"Onder vrienden" in MSK Gent: museum pakt uit met kunstwerken die privépersonen hebben geschonken

In de expo “Onder vrienden” dwaal je van verfijnde tekeningen van oude meesters over beeldhouwwerk van Auguste Rodin naar schilderijen van Victor Servranckx. Zonder het te beseffen kijk je naar kunst die ooit in een of andere huiskamer prijkte en door de eigenaar aan het MSK in Gent is geschonken of nagelaten.  

Het zijn opmerkelijke cijfers voor het MSK in Gent. In zijn 225-jarige geschiedenis hebben meer dan 450 mensen een of meerdere kunstwerken geschonken of bij testament als legaat nagelaten aan het museum. Maar liefst 40 procent van de collectie komt uit voormalig privébezit, alles samen meer dan 7.300 kunstvoorwerpen. 

MSK-directeur Manfred Sellink ziet een parallel met het Rotterdamse Boijmans Van Beuningen, waar hij tien jaar aan het roer stond. Ook dat museum, net als het MSK in een stad met indertijd veel rijke industriëlen, profiteerde van schenkingen en legaten.

“Voor de meeste musea spelen particulieren een bijzondere rol, door hun onbaatzuchtigheid en de manier waarop ze een bestemming zoeken voor wat ze vaak levenslang  gekoesterd hebben. Dat geldt voor dit museum in het bijzonder, niet enkel in absolute aantallen, maar ook qua kwaliteit,” zegt Johan De Smet, hoofd tentoonstellingen van het MSK in Gent. “Fijn om te zien dat dit museum op mensenmaat ook door mensen is gemaakt.”

Al 125 jaar zijn ook de “Vrienden van het Museum” actief. “Zij hebben in het verleden resoluut voor oude kunst gekozen, waardoor werk van Rubens, Van Dyck of Bosch naar Gent is gekomen.” Ook nu nog werken de Vrienden als een katalysator om nieuwe mensen aan te zetten om te schenken, volgens De Smet. 

Wie zijn die verzamelaars die hun kunst afstaan aan een museum? Zijn dat allemaal rijkelui? Frederica Van Dam, curator oude kunst in het MSK relativeert: “De kunstwerken zijn verschillend en ook de verzamelaars. Ze hebben verschillende achtergronden en verschillende beurzen. Ze wonen in een klein appartement of in een grote villa; je weet nooit wat je achter een deur aantreft.” 

De expo “Onder vrienden” in het MSK toont ook werken die in bruikleen zijn gegeven. Daarvan is een groot aantal voorbestemd om ooit permanent in de museumcollectie te komen. Menselijk contact is daarom onontbeerlijk. “Als wij privéverzamelaars bezoeken zijn we vaak een dag bezig. Die synergie is heel fijn. We leren veel van privéverzamelaars, we leren met hun blik naar kunst te kijken,” zegt Frederica Van Dam.

Achter elke schenking zit een verhaal. Johan De Smet geeft het voorbeeld van de Duitse vrouw Tony Lasnitzki, die een reeks schilderijen van Duitse expressionisten aan het museum naliet. “Ze was de dochter van een Joodse kunstverzamelaar en zat tijdens de Tweede Wereldoorlog ondergedoken in Gent. Op het eind van haar leven bepaalde ze dat de inhoud van haar kluis naar Gent moest gaan, de stad die haar had gered.”

Nog zo’n sterk verhaal is dat van een ontroerende Maria met kind, een 14e-eeuws beeld van marmer dat het MSK onlangs van de familie van beeldend kunstenaar Philip Van Isacker. Het beeld komt uit een veldkapelletje op de grens van Gits en Lichtervelde in West-Vlaanderen. De overgrootvader van de schenker had het stuk grond gekocht waarop het kapelletje stond. De omwonenden wilden liever een nieuwe Madonna, met kleur en een rokje, en het middeleeuwse beeld verdween op zolder. Later zette de familie het toch op een sokkel, een achterkleinzoon schonk het aan het MSK en nu is het voor iedereen te zien. De cirkel is rond.  

De ruim bemeten expo “Onder vrienden” beslaat zowat het halve museum en is opgevat als een “hinkelspel” van de ene verzamelaar naar de andere. Opvallend is bijvoorbeeld het bekende beeld “Het bronzen tijdperk” van Auguste Rodin. De naakte man die daarvoor model stond was … een Gentse soldaat. Rond het beeld zijn unieke, vroege foto’s te zien van het werk van Rodin uit het prille begin van de 20e eeuw.

“Onder vrienden” is een alternatieve ontdekkingstocht doorheen de kunstgeschiedenis, langs tekeningen, grafiek, schilderijen en beeldhouwwerk, van Hugo Van der Goes tot Constantin Meunier, van Peter Paul Rubens tot James Ensor en een zaal vol "vergeten vrouwen". Met dank aan vele schenkers.