Nieuwe politieke partijen schieten als paddenstoelen uit de grond, maar maken ze ook een kans?

BoerBurgerBelangen (BBB), Blanco, Viva Palestina, Volt en Voor u. Vijf maanden voor de regionale, federale en Europese verkiezingen dikt het lijstje van nieuwe partijen die een parlementszetel willen bemachtigen flink aan. 

"Bij elke verkiezing duiken er nieuwe partijen op die willen doorbreken", zegt politicoloog Nicolas Bouteca (UGent). En dat heeft volgens hem verschillende oorzaken.

"Sommige partijen spelen bijvoorbeeld duidelijk in op internationale tendensen", benadrukt Bouteca. Lees: een partij wordt hier opgericht, omdat een soortgelijke partij in het buitenland succes had. Denk bijvoorbeeld terug aan de Piratenpartij, die in 2010 in ons land opkwam, nadat de partij al op stembrieven in heel wat andere landen te zien was. Hetzelfde met BBB (BoerBurgerBelangen) nu: de partij wil na het succes in Nederland ook in Vlaanderen doorbreken. 

Daarnaast speelt momenteel nog iets anders mee, benadrukt politiek analist Ivan De Vadder. "Het politieke centrum brokkelt al een tijdje af in ons land. De centrumpartijen worden kleiner, de uitersten worden groter. Daardoor heerst het gevoel dat er iets nieuws moet komen. Veel van die nieuwe partijen spelen daar ook op in, door het heersende ongenoegen te vertolken."

Een overzicht van de meest opvallende partijen of lijsten die de afgelopen maanden zijn voorgesteld:

• BoerBurgerBelangen (BBB) - Deze partij is de Vlaamse tegenhanger van de Nederlandse BoerBurgerBeweging (tevens BBB). De partij wil naar eigen zeggen opkomen voor "boer en burger", de toekomst van de landbouw en "een sterke structuur voor een duurzame samenleving". 
• Blanco - Deze partij richt zich op kiezers die zich niet vertegenwoordigd voelen door gelijk welke andere partij. Hun enige programmapunt? De kieswet zo veranderen dat kiezen voor een "niet-toegewezen zetel" mogelijk wordt in de toekomst. Een blanco stem zou daardoor tot een lege zetel in het parlement kunnen leiden. Bij alle andere wetsvoorstellen belooft de partij zich te onthouden.
• Forum voor Democratie - De Nederlandse partij van Thierry Baudet komt naar Vlaanderen. De rechts-populistische partij zal opkomen voor de Europese verkiezingen in Vlaanderen. 
• Viva Palestina - Deze lijst van politicus Dyab Abou Jahjah - hij wil het geen partij noemen - plant voorlopig om enkel op te komen in het Brussels Gewest, over Vlaanderen wordt nog nagedacht. De "erkenning van de genocide in Gaza" is een van de speerpunten van de lijst, die voorts tegen alle vormen van discriminatie, corruptie en ongelijkheid wil strijden. 
  
• Volt - Deze partij noemt zichzelf een pan-Europese partij en zet Europese samenwerking centraal. Want de uitdagingen van vandaag - denk aan migratie en het klimaat - zijn enkel internationaal op te lossen, zo klinkt het. 
• Voor u - Deze partij, opgericht door Vlaams Parlementslid Els Ampe (ex-Open VLD), wil een alternatief bieden voor de traditionele partijen. Ze wil opkomen voor de burger en "niet voor het partijbelang". Andere (kleinere) partijen sluiten zich aan bij de lijst, zoals Vista en Vrijheid. 
• L'Unie - Deze partij, opgericht door jongeren, wil België verenigen en "de taalkundige en sociale kloven van dit land overbruggen". Ze wil over het hele land opkomen voor de federale en Europese verkiezingen. 
• Redelijk Rechts - Een buitenbeentje in deze lijst, omdat de partij (wellicht) nog niet zal opkomen bij de verkiezingen in juni. Deze partij - opgericht door CD&V-politicus Hendrik Bogaert - zal naar eigen zeggen staan voor "realistisch rechts".
  

Dat is niet gezegd. Voor de regionale en federale verkiezingen wordt in ons land gewerkt met (provinciale) kieskringen. Elke partij kan kiezen voor welke kieskring ze al dan niet opkomt. 

Op elke ingediende lijst moet minstens één kandidaat staan en - afhankelijk van welke verkiezing - geen, vier of zes opvolgers. "Maar als je in alle kieskringen met volledige lijsten wil opkomen, heb je honderden mensen nodig", zegt De Vadder. Die mensen vinden en motiveren blijkt in realiteit vaak al een hele klus. 

Daarnaast speelt ook de partijfinanciering een rol. "In ons land krijgen partijen pas een dotatie eens ze een verkozene hebben in het parlement. Nieuwe partijen kunnen dus niet op financiële steun rekenen voor de verkiezingen. Zij moeten teren op privégiften van bedrijven en particulieren. Dat mag zolang ze nog niet officieel een partij zijn. Eens ze hun lijsten hebben ingediend, mag dat nauwelijks nog. Dat maakt het erg moeilijk om in ons land een nieuw project te beginnen."

Toch lijsten kunnen vullen en indienen? Dan wordt de volgende horde verkozen raken. "En dat is erg lastig in ons land als je opkomt op een nieuwe lijst", benadrukken zowel Bouteca als De Vadder. Dat komt vooral door de kiesdrempel: een partij moet minstens 5 procent van de stemmen halen in een kieskring voor ze een zetel kan krijgen in het parlement. 

"Dat is de wettelijke kiesdrempel", zegt De Vadder daarover. "Maar in sommige, kleinere, provincies ligt de natuurlijke kiesdrempel nog een stuk hoger. Hoe minder zetels er te verdelen zijn in een kieskring, hoe meer stemmen er nodig zijn om één zetel te bemachtigen. Daardoor ligt de effectieve kiesdrempel in Limburg bijvoorbeeld op 6,5 procent."

Of er effectief kandidaten uit die nieuwe partijen een zitje in het parlement kunnen bemachtigen, zal moeten blijken. Makkelijk wordt het hoe dan ook niet. "Veel partijen hebben in het verleden geprobeerd om door te breken, maar weinigen is het gelukt", besluit Bouteca.

"Er zijn sowieso al veel partijen in ons land. Het is niet eenvoudig om je daar tussen te wringen. De N-VA is er ooit in geslaagd, al is die ontstaan uit een andere partij, de Volksunie. De laatste succesvolle poging is naar mijn weten LDD (Lijst Dedecker). Het kan, maar het is moeilijk."